Updated runtime files.

12 files changed, 1976 insertions, 23 deletions

diff --git a/runtime/doc/develop.txt b/runtime/doc/develop.txt
index 0a4c03af..51d653b2 100644
--- a/runtime/doc/develop.txt
+++ b/runtime/doc/develop.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*develop.txt*   For Vim version 7.3.  Last change: 2012 Jan 10
+*develop.txt*   For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Apr 27
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL    by Bram Moolenaar
@@ -20,6 +20,7 @@ code.
 Vim is open source software.  Everybody is encouraged to contribute to help
 improving Vim.  For sending patches a context diff "diff -c" is preferred.
 Also see http://www.vim.org/tips/tip.php?tip_id=618.
+Also see http://vim.wikia.com/wiki/How_to_make_and_submit_a_patch.
 
 ==============================================================================
 1. Design goals						*design-goals*
diff --git a/runtime/doc/eval.txt b/runtime/doc/eval.txt
index 60f01b46..0b747084 100644
--- a/runtime/doc/eval.txt
+++ b/runtime/doc/eval.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*eval.txt*	For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Mar 19
+*eval.txt*	For Vim version 7.3.  Last change: 2013 May 06
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL	  by Bram Moolenaar
@@ -1150,7 +1150,7 @@ delete all script-local variables: >
 	:    unlet s:[k]
 	:endfor
 <
-						*buffer-variable* *b:var*
+						*buffer-variable* *b:var* *b:*
 A variable name that is preceded with "b:" is local to the current buffer.
 Thus you can have several "b:foo" variables, one for each buffer.
 This kind of variable is deleted when the buffer is wiped out or deleted with
@@ -1167,7 +1167,7 @@ b:changedtick	The total number of changes to the current buffer.  It is
 		    :	call My_Update()
 		    :endif
 <
-						*window-variable* *w:var*
+						*window-variable* *w:var* *w:*
 A variable name that is preceded with "w:" is local to the current window.  It
 is deleted when the window is closed.
 
@@ -1176,12 +1176,12 @@ A variable name that is preceded with "t:" is local to the current tab page,
 It is deleted when the tab page is closed. {not available when compiled
 without the |+windows| feature}
 
-						*global-variable* *g:var*
+						*global-variable* *g:var* *g:*
 Inside functions global variables are accessed with "g:".  Omitting this will
 access a variable local to a function.	But "g:" can also be used in any other
 place if you like.
 
-						*local-variable* *l:var*
+						*local-variable* *l:var* *l:*
 Inside functions local variables are accessed without prepending anything.
 But you can also prepend "l:" if you like.  However, without prepending "l:"
 you may run into reserved variable names.  For example "count".  By itself it
@@ -1264,7 +1264,7 @@ Note that this means that filetype plugins don't get a different set of script
 variables for each buffer.  Use local buffer variables instead |b:var|.
 
 
-Predefined Vim variables:			*vim-variable* *v:var*
+Predefined Vim variables:			*vim-variable* *v:var* *v:*
 
 					*v:beval_col* *beval_col-variable*
 v:beval_col	The number of the column, over which the mouse pointer is.
diff --git a/runtime/doc/if_pyth.txt b/runtime/doc/if_pyth.txt
index 044d92af..a6bb55c8 100644
--- a/runtime/doc/if_pyth.txt
+++ b/runtime/doc/if_pyth.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*if_pyth.txt*   For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Feb 03
+*if_pyth.txt*   For Vim version 7.3.  Last change: 2013 May 06
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL    by Paul Moore
diff --git a/runtime/doc/index.txt b/runtime/doc/index.txt
index 7ce87cf0..5456611d 100644
--- a/runtime/doc/index.txt
+++ b/runtime/doc/index.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*index.txt*     For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Feb 28
+*index.txt*     For Vim version 7.3.  Last change: 2013 May 06
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL    by Bram Moolenaar
@@ -725,6 +725,7 @@ tag		char	      note action in Normal mode	~
 				   cursor N times, leave the cursor after it
 |gQ|		gQ		    switch to "Ex" mode with Vim editing
 |gR|		gR		2  enter Virtual Replace mode
+|gT|		gT		   go to the previous tab page
 |gU|		gU{motion}	2  make Nmove text uppercase
 |gV|		gV		   don't reselect the previous Visual area
 				   when executing a mapping or menu in Select
@@ -762,6 +763,7 @@ tag		char	      note action in Normal mode	~
 |gq|		gq{motion}	2  format Nmove text
 |gr|		gr{char}	2  virtual replace N chars with {char}
 |gs|		gs		   go to sleep for N seconds (default 1)
+|gt|		gt		   go to the next tab page
 |gu|		gu{motion}	2  make Nmove text lowercase
 |gv|		gv		   reselect the previous Visual area
 |gw|		gw{motion}	2  format Nmove text and keep cursor
diff --git a/runtime/doc/map.txt b/runtime/doc/map.txt
index 59c661d3..039b77b3 100644
--- a/runtime/doc/map.txt
+++ b/runtime/doc/map.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*map.txt*       For Vim version 7.3.  Last change: 2012 Apr 13
+*map.txt*       For Vim version 7.3.  Last change: 2013 May 05
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL    by Bram Moolenaar
@@ -49,7 +49,7 @@ modes.
 :nm[ap]	{lhs} {rhs}		|mapmode-n|		*:nm* *:nmap*
 :vm[ap]	{lhs} {rhs}		|mapmode-v|		*:vm* *:vmap*
 :xm[ap]	{lhs} {rhs}		|mapmode-x|		*:xm* *:xmap*
-:smap	{lhs} {rhs}		|mapmode-s|		      *:smap*
+:smap	{lhs} {rhs}		|mapmode-s|		    *:smap*
 :om[ap]	{lhs} {rhs}		|mapmode-o|		*:om* *:omap*
 :map!	{lhs} {rhs}		|mapmode-ic|		*:map!*
 :im[ap]	{lhs} {rhs}		|mapmode-i|		*:im* *:imap*
diff --git a/runtime/doc/options.txt b/runtime/doc/options.txt
index c3e91ed2..63ac16d5 100644
--- a/runtime/doc/options.txt
+++ b/runtime/doc/options.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*options.txt*	For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Apr 05
+*options.txt*	For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Apr 27
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL	  by Bram Moolenaar
@@ -277,8 +277,10 @@ Now the 'list' option is not set, because ":set nolist" resets the global
 value, ":setlocal list" only changes the local value and ":e two" gets the
 global value.  Note that if you do this next: >
 	:e one
-You will not get back the 'list' value as it was the last time you edited
-"one".  The options local to a window are not remembered for each buffer.
+You will get back the 'list' value as it was the last time you edited "one".
+The options local to a window are remembered for each buffer.  This also
+happens when the buffer is not loaded, but they are lost when the buffer is
+wiped out |:bwipe|.
 
 							*:setl* *:setlocal*
 :setl[ocal] ...		Like ":set" but set only the value local to the
diff --git a/runtime/doc/tags b/runtime/doc/tags
index c9b71407..2775e880 100644
--- a/runtime/doc/tags
+++ b/runtime/doc/tags
@@ -4777,6 +4777,7 @@ aw	motion.txt	/*aw*
 a{	motion.txt	/*a{*
 a}	motion.txt	/*a}*
 b	motion.txt	/*b*
+b:	eval.txt	/*b:*
 b:changedtick	eval.txt	/*b:changedtick*
 b:changelog_name	filetype.txt	/*b:changelog_name*
 b:current_syntax-variable	syntax.txt	/*b:current_syntax-variable*
@@ -5805,6 +5806,7 @@ g,	motion.txt	/*g,*
 g-	undo.txt	/*g-*
 g0	motion.txt	/*g0*
 g8	various.txt	/*g8*
+g:	eval.txt	/*g:*
 g:NetrwTopLvlMenu	pi_netrw.txt	/*g:NetrwTopLvlMenu*
 g:Netrw_corehandler	pi_netrw.txt	/*g:Netrw_corehandler*
 g:Netrw_funcref	pi_netrw.txt	/*g:Netrw_funcref*
@@ -6572,6 +6574,7 @@ keypad-point	intro.txt	/*keypad-point*
 keys()	eval.txt	/*keys()*
 known-bugs	todo.txt	/*known-bugs*
 l	motion.txt	/*l*
+l:	eval.txt	/*l:*
 l:var	eval.txt	/*l:var*
 lCursor	mbyte.txt	/*lCursor*
 lace.vim	syntax.txt	/*lace.vim*
@@ -7329,6 +7332,7 @@ python-error	if_pyth.txt	/*python-error*
 python-eval	if_pyth.txt	/*python-eval*
 python-examples	if_pyth.txt	/*python-examples*
 python-input	if_pyth.txt	/*python-input*
+python-options	if_pyth.txt	/*python-options*
 python-output	if_pyth.txt	/*python-output*
 python-pyeval	if_pyth.txt	/*python-pyeval*
 python-range	if_pyth.txt	/*python-range*
@@ -8242,6 +8246,7 @@ utf-8-in-xwindows	mbyte.txt	/*utf-8-in-xwindows*
 utf-8-typing	mbyte.txt	/*utf-8-typing*
 utf8	mbyte.txt	/*utf8*
 v	visual.txt	/*v*
+v:	eval.txt	/*v:*
 v:beval_bufnr	eval.txt	/*v:beval_bufnr*
 v:beval_col	eval.txt	/*v:beval_col*
 v:beval_lnum	eval.txt	/*v:beval_lnum*
@@ -8535,6 +8540,7 @@ vt100-function-keys	term.txt	/*vt100-function-keys*
 w	motion.txt	/*w*
 w32-clientserver	remote.txt	/*w32-clientserver*
 w32-xpm-support	gui_w32.txt	/*w32-xpm-support*
+w:	eval.txt	/*w:*
 w:current_syntax	syntax.txt	/*w:current_syntax*
 w:quickfix_title	quickfix.txt	/*w:quickfix_title*
 w:var	eval.txt	/*w:var*
diff --git a/runtime/doc/todo.txt b/runtime/doc/todo.txt
index 8381e6b5..2cfe63c0 100644
--- a/runtime/doc/todo.txt
+++ b/runtime/doc/todo.txt
@@ -1,4 +1,4 @@
-*todo.txt*      For Vim version 7.3.  Last change: 2013 Apr 24
+*todo.txt*      For Vim version 7.3.  Last change: 2013 May 06
 
 
 		  VIM REFERENCE MANUAL	  by Bram Moolenaar
@@ -48,6 +48,8 @@ GTK: problem with 'L' in 'guioptions' changing the window width.
 
 Javascript file where indent gets stuck on: GalaxyMaster, 2012 May 3.
 
+Nederlandse vertaling tutor. (Rob Bishoff, 2013 Apr 24)
+
 The CompleteDone autocommand needs some info passed to it:
 - The word that was selected (empty if abandoned complete)
 - Type of completion: tag, omnifunc, user func.
@@ -76,8 +78,22 @@ Patch to view coverage of the tests. (Nazri Ramliy, 2013 Feb 15)
 
 Patch to make vim.bindeval() in Python work. (Yukihiro Nakadaira, 2013 Mar 25)
 
+Patch to avoid wrong error message for 1.0[0]. (Yasuhiro Matsumoto, 2013 May
+1)
+
+Patch to invert characters differently in GTK. (Yukihiro Nakadaira, 2013 May
+5)
+
+Patch for 'backupcopy' default behavior for symlinks on Windows. (David Pope,
+2012 Mar 21, update Mar 31)
+With fix for memory leak: Ken Takata, 2012 Aug 24
+Another update Sep 24.
+Also patch from Joerg Bornemann, 2013 Apr 30.
+
 Do allow real tags above the !_TAG entries. Undo older patch. Issue 90.
 
+Patch to add the bufferlist() function. (Yegappan Lakshmanan, 2013 May 5)
+
 Patch to support 'u' in interactive substitute. (Christian Brabandt, 2012 Sep
 28)  With tests: Oct 9.
 
@@ -94,6 +110,30 @@ Patch by Christian Brabandt, 2012 Nov 16.
 
 Issue 54: document behavior of -complete, also expands arg.
 
+Python patch 7: move more to if_py_boty. (ZyX 2013 Apr 26)
+Python patch 8: add vim.window.number. (ZyX 2013 Apr 26)
+Python patch 9: remove useless calls.. (ZyX 2013 Apr 26)
+Python patch 10: window position. (ZyX 2013 Apr 26)
+Python patch 11: reorder code in if_py_both (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 12: fix SEGVs (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 13: negative indices were failing (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 14: tests for previous fixes (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 15: make buflist a bufmap (ZyX 2013 Apr 28)  incompatible?
+Python patch 16: fix name of FunctionType (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 17: add iterators (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 18: Python 2.2 support (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 19: drop support for old Pythons (ZyX 2013 Apr 28)
+Python patch 20: tests for vim.buffers (ZyX 2013 Apr 28, second one)
+Python patch 20a: tests for vim.bufferlist (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 21: add vim.tabpages and vim.current.tabpage (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 22: make KeyErrors use PyErr_SetObject (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 23: transform and clean python exceptions (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 24: add ability to assign to more vim.current attributes (ZyX
+		2013 May 1)
+Python patch 25: make vim.error Exception subclass (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 26: check whether PyObject_IsTrue failed (ZyX 2013 May 1)
+Python patch 27: add tests for various python interfaces (ZyX 2013 May 1)
+
 Matches might be highlighted correctly. Inefficient patch by Christian
 Brabandt, 2013 Feb 26.
 
@@ -118,6 +158,8 @@ then Sep 1, reminder Oct 14)
 
 Patch to check if 'foldexpr' sets did_emsg. (Christian Brabandt, 2013 Mar 20)
 
+No completion for :xmap and :smap. (Yukihiro Nakadaira, 2013 May 5)
+
 Patch to set antialiasing style on Windows. (Ondrej Balaz, 2013 Mar 14)
 Needs a different check for CLEARTYPE_QUALITY.
 
@@ -235,11 +277,6 @@ When running Vim in silent ex mode, an existing swapfile causes Vim to wait
 for a user action without a prompt. (Maarten Billemont, 2012 Feb 3)
 Do give the prompt? Quit with an error?
 
-Patch for 'backupcopy' default behavior for symlinks on Windows. (David Pope,
-2012 Mar 21, update Mar 31)
-With fix for memory leak: Ken Takata, 2012 Aug 24
-Another update Sep 24.
-
 Patch to list user digraphs. (Christian Brabandt, 2012 Apr 14)
 
 Patch for input method status. (Hirohito Higashi, 2012 Apr 18)
@@ -4169,7 +4206,7 @@ Select mode:
 8   In blockwise mode, typed characters are inserted in front of the block,
     backspace deletes a column before the block. (Steve Hall)
 7   Alt-leftmouse starts block mode selection in MS Word.
-    See http://www.vim.org/tips/tip.php?tip_id=743
+    See http://vim.wikia.com/wiki/Use_Alt-Mouse_to_select_blockwise.
 7   Add Cmdline-select mode.  Like Select mode, but used on the command line.
     - Change gui_send_mouse_event() to pass on mouse events when 'mouse'
       contains 'C' or 'A'.
diff --git a/runtime/syntax/clean.vim b/runtime/syntax/clean.vim
index 10dc9cab..7bdacfc5 100644
--- a/runtime/syntax/clean.vim
+++ b/runtime/syntax/clean.vim
@@ -2,7 +2,8 @@
 " Language:		Clean
 " Author:		Pieter van Engelen <pietere@sci.kun.nl>
 " Co-Author:	Arthur van Leeuwen <arthurvl@sci.kun.nl>
-" Last Change:	2011 Dec 25 by Thilo Six
+" Previous Change:	2011 Dec 25 by Thilo Six
+" Last Change:	2013 Apr 25 by Jurriën Stutterheim
 
 " For version 5.x: Clear all syntax items
 " For version 6.x: Quit when a syntax file was already loaded
@@ -18,7 +19,7 @@ set cpo&vim
 " Some Clean-keywords
 syn keyword cleanConditional if case
 syn keyword cleanLabel let! with where in of
-syn keyword cleanInclude from import
+syn keyword cleanInclude from import qualified
 syn keyword cleanSpecial Start
 syn keyword cleanKeyword infixl infixr infix
 syn keyword cleanBasicType Int Real Char Bool String
diff --git a/runtime/tutor/Makefile b/runtime/tutor/Makefile
index ed745d2c..35fe8216 100644
--- a/runtime/tutor/Makefile
+++ b/runtime/tutor/Makefile
@@ -18,6 +18,7 @@ all: tutor.utf-8 \
 	tutor.it.utf-8 \
 	tutor.ja.sjis tutor.ja.euc \
 	tutor.ko.euc \
+	tutor.nl \
 	tutor.no.utf-8 \
 	tutor.nb \
 	tutor.nb.utf-8 \
@@ -73,6 +74,9 @@ tutor.ja.euc: tutor.ja.utf-8
 tutor.ko.euc: tutor.ko.utf-8
 	iconv -f UTF-8 -t EUC-KR tutor.ko.utf-8 > tutor.ko.euc
 
+tutor.nl: tutor.nl.utf-8
+	iconv -f UTF-8 -t ISO-8859-1 tutor.nl.utf-8 > tutor.nl
+
 tutor.no.utf-8: tutor.no
 	iconv -f ISO-8859-1 -t UTF-8 tutor.no > tutor.no.utf-8
 
diff --git a/runtime/tutor/tutor.nl b/runtime/tutor/tutor.nl
new file mode 100644
index 00000000..7b4d392e
--- /dev/null
+++ b/runtime/tutor/tutor.nl
@@ -0,0 +1,950 @@
+  ==========================================================================
+  =    W e l k o m   b i j   d e   V I M   l e s s e n   -   Versie 1.7    =
+  ==========================================================================
+
+  Vim is een krachtige editor met veel commando's, te veel om uit te leggen
+  in lessen zoals deze. Deze lessen zijn bedoeld om voldoende commando's te
+  behandelen om je in staat te stellen met Vim te werken als een editor voor
+  algemeen gebruik.
+
+  Deze lessen zullen 25 tot 30 minuten in beslag nemen, afhankelijk van de
+  tijd die wordt besteed aan het uitproberen van de commando's.
+
+  LET OP:
+  Door de commando's in deze lessen verandert de tekst. Maak een kopie van
+  dit bestand om mee te oefenen (als je "vimtutor" uitvoerde, is dit al een
+  kopie).
+
+  Deze lessen zijn bedoeld om al doende te leren. Dat betekent dat je de
+  commando's moet uitvoeren om ze goed te leren kennen. Als je de tekst
+  alleen maar doorleest, zal je de commando's niet leren!
+
+  Zorg ervoor dat de <Caps Lock> toets NIET is ingedrukt en druk vaak genoeg
+  op de j-toets om de cursor zo te bewegen dat les 1.1 volledig op het
+  scherm staat.
+
+  LET OP: In deze lessen worden omwille van de duidelijkheid vaak spaties
+  gebruikt binnen een commando (bv. "40 G" of "operator [getal] beweging").
+  Tik deze spaties echter NIET. Ze verstoren de werking.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.1:  VERPLAATS DE CURSOR
+
+  ** De cursor wordt verplaatst met de toetsen h, j, k, l zoals aangegeven. **
+          ^
+          k       Hint:  De h is de meest linkse en beweegt naar links.
+      < h   l >          De l is de meest rechtse en beweegt naar rechts.
+          j              De j lijkt op een pijl naar beneden.
+          v
+
+  1. Beweeg de cursor over het scherm om er vertrouwd mee te raken.
+
+  2. Druk de omlaag-toets (j) tot hij repeteert.
+     Nu weet je hoe je de volgende les bereikt.
+
+  3. Gebruik de omlaag-toets om naar les 1.2 te gaan.
+
+  OPMERKING: Als je twijfelt aan wat je tikte, druk <ESC> om in de opdracht-
+             modus te komen. Tik daarna het commando dat bedoeld wordt.
+
+  OPMERKING: Pijltjes-toetsen werken ook. Met de hjkl-toetsen kan je sneller
+             rondbewegen, als je er eenmaal aan gewend bent. Echt waar!
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.2: VIM AFSLUITEN
+
+      !! LET OP: Lees deze les goed door voordat je iets uitvoert!!
+
+  1. Druk de <ESC> toets (om zeker in de opdrachtmodus te zitten).
+
+  2. Tik   :q! <ENTER>
+     Hiermee wordt de editor afgesloten. Alle veranderingen gaan VERLOREN.
+
+  3. Nu zie je de shell-prompt. Tik het commando waarmee je deze lessen
+     hebt opgeroepen. Dat is normaal gesproken:  vimtutor <ENTER>
+
+  4. Als je deze stappen goed hebt doorgelezen, voer dan de stappen 1 tot 3
+     uit om de editor te verlaten en weer op te starten.
+
+  LET OP: :q! <ENTER> verwerpt alle veranderingen die je aanbracht. Een paar
+          lessen verder zal je leren hoe veranderingen worden opgeslagen in
+          een bestand.
+
+  5. Beweeg de cursor omlaag naar les 1.3.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.3: TEKST BEWERKEN - WISSEN
+
+          ** Tik  x  om het teken onder de cursor te wissen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel verderop met --->.
+
+  2. Zet de cursor op een teken dat moet worden gewist om een fout te
+     herstellen.
+
+  3. Tik  x  om het ongewenste teken te wissen.
+
+  4. Herhaal deze stappen tot de regel goed is.
+
+  ---> Vi kkent eenn opdracccchtmodus en een invooegmmmmodus.
+
+  5. Nu de regel gecorrigeerd is kan je naar les 1.4 gaan.
+
+  LET OP: Probeer de lessen niet uit je hoofd te leren. Leer al doende.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.4: TEKST BEWERKEN - INVOEGEN
+
+              ** Tik  i  ('insert') om tekst in te voegen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+
+  2. Maak de eerste regel gelijk aan de tweede. Zet daarvoor de cursor op
+     de plaats waar tekst moet worden ingevoegd.
+
+  3. Tik  i  en daarna de nodige aanvullingen.
+
+  4. Tik <ESC> na elke herstelde fout om terug te keren in de opdrachtmodus.
+     Herhaal de stappen 2 tot 4 om de zin te verbeteren.
+
+  ---> Aan regel ontekt wat .
+  ---> Aan deze regel ontbreekt wat tekst.
+
+  5. Ga naar les 1.5 als je gewend bent aan het invoegen van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.5: TEKST BEWERKEN - TOEVOEGEN
+
+             ** Tik  A  ('append') om tekst toe te voegen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+     Het maakt niet uit waar de cursor in deze regel staat.
+
+  2. Tik hoofdletter  A  en tik de nodige aanvullingen.
+
+  3. Tik <ESC> nadat de tekst is aangevuld. Zo keer je terug in de
+     opdrachtmodus.
+
+  4. Ga naar de tweede regel verderop met ---> en herhaal stap 2 en 3
+     om deze zin te corrigeren.
+
+  ---> Er ontbreekt wat tekst aan de
+       Er ontbreekt wat tekst aan deze regel.
+  ---> Hier ontbreekt ook w
+       Hier ontbreekt ook wat tekst.
+
+  5. Ga naar les 1.6 als je vertrouwd bent geraakt aan het toevoegen
+     van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.6: EEN BESTAND EDITTEN
+
+    ** Gebruik  :wq  om een bestand op te slaan en de editor te verlaten. **
+
+  !! LET OP: Lees deze les helemaal door voordat je een van de volgende
+             stappen uitvoert!!
+
+  1. Verlaat deze les zoals je in les 1.2 deed:  :q!
+     Of gebruik een andere terminal als je daar de beschikking over hebt. Doe
+     daar het volgende.
+
+  2. Tik het volgende commando na de shell-prompt:  vim les <ENTER>
+     'vim' (vaak ook 'vi') is het commando om de Vim-editor te starten,
+     'les' is de naam van het bestand, dat je gaat bewerken. Kies een andere
+     naam als er al een bestand 'les' bestaat, dat niet veranderd mag worden.
+
+  3. Voeg naar eigen keus tekst toe, zoals je geleerd hebt in eerdere lessen.
+
+  4. Sla het bestand met de wijzigingen op en verlaat Vim met  :wq <ENTER>
+
+  5. Herstart vimtutor als je deze bij stap 1 hebt verlaten en ga verder met
+     de volgende samenvatting.
+
+  6. Voer deze stappen uit nadat je ze hebt gelezen en begrepen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 1
+
+  1. De cursor wordt bewogen met de pijltjestoetsen of de hjkl-toetsen.
+       h (links)   j (omlaag)  k (omhoog)  l (rechts)
+
+  2. Start Vim van de shell-prompt. Tik:  vim BESTANDSNAAM <ENTER>
+
+  3. Sluit Vim af met  <ESC> :q! <ENTER>  om de veranderingen weg te gooien.
+               OF tik  <ESC> :wq <ENTER>  om de veranderingen te bewaren.
+
+  4. Wis het teken onder de cursor met:  x
+
+  5. Invoegen of toevoegen van tekst, tik:
+     i  en daarna de in te voegen tekst  <ESC>   voeg in vanaf de cursor
+     A  en daarna de toe te voegen tekst  <ESC>  voeg toe achter de regel
+
+  OPMERKING: Met <ESC> kom je terug in opdrachtmodus en wordt een ongewenst
+             of gedeeltelijk uitgevoerd commando afgebroken.
+
+  Ga nu verder met les 2.1.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.1: WIS-COMMANDO'S
+
+       ** Tik  dw  ('delete word') om een woord te wissen. **
+
+  1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+  2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  3. Ga met de cursor naar het begin van een woord dat moet worden gewist.
+
+  4. Met het tikken van  dw  verdwijnt het woord.
+
+  OPMERKING: De letter  d  verschijnt op de laatste regel van het scherm
+             zodra je hem tikt. Vim is aan het wachten tot je de  w  tikt.
+             Als je een ander teken dan  d  ziet, heb je iets verkeerds
+             getikt. Druk op <ESC> en begin opnieuw.
+
+  NOG EEN OPMERKING: Dit werkt alleen als de optie 'showcmd' is ingeschakeld.
+                     Dat gebeurt met  :set showcmd <ENTER>
+
+  ---> Er zijn een het paar ggg woorden, die niet in deze len zin thuishoren.
+
+  5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de zin goed is en ga naar les 2.2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.2: MEER WIS-COMMANDO'S
+
+        ** Tik  d$  om te wissen tot het einde van de regel. **
+
+  1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+  2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  3. Ga met de cursor naar het einde van de correcte regel (NA de eerste  . ).
+
+  4. Tik  d$  om te wissen tot het einde van de regel.
+
+  ---> Iemand heeft het einde van deze regel dubbel getikt. dubbel getikt.
+
+  5. Ga naar les 2.3 voor uitleg.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.3: OVER OPERATOREN EN BEWEGINGEN
+
+  Veel commando's die de tekst veranderen, bestaan uit een operator en een
+  beweging. De samenstelling van een wis-commando met de operator  d  is:
+    d  beweging
+
+  Daarbij is:
+    d        - de wis-operator
+    beweging - het bereik waarop de operator werkt (zie het lijstje hieronder)
+
+  Een korte lijst van bewegingen vanaf de cursor:
+    w - tot het begin van het volgende woord, ZONDER het eerste teken daarvan.
+    e - tot het einde van het huidige woord, INCLUSIEF het laatste teken.
+    $ - tot het einde van de regel, INCLUSIEF het laatste teken.
+
+  Het tikken van  de  wist tekst vanaf de cursor tot het eind van het woord.
+
+  OPMERKING: Het intikken van alleen maar de beweging, zonder een operator,
+             in de opdrachtmodus beweegt de cursor (respectievelijk naar het
+             volgende woord, naar het eind van het huidige woord en naar het
+             eind van de regel).
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.4: GEBRUIK VAN EEN TELLER BIJ EEN BEWEGING
+
+   ** Een getal voor een beweging herhaalt het zoveel keer. **
+
+  1. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  2. Tik  2w  zodat de cursor twee woorden vooruit gaat.
+
+  3. Tik  3e  zodat de cursor naar het einde van het derde woord gaat.
+
+  4. Tik  0  (nul) om naar het begin van de regel te gaan.
+
+  5. Herhaal de stappen 2 en 3 met andere getallen.
+
+  ---> Dit is een regel met woorden waarin je heen en weer kan bewegen.
+
+  6. Ga verder met les 2.5.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.5: GEBRUIK EEN TELLER OM MEER TE WISSEN
+
+  ** Een getal met een operator zorgt dat deze zoveel keer wordt herhaald. **
+
+  Bij de combinatie van wis-operator en beweging kan je voor de beweging een
+  teller zetten om meer te wissen:
+         d  [teller]  beweging
+
+  1. Ga naar het eerste woord in HOOFDLETTERS in de regel na --->.
+
+  2. Met  d2w  worden twee woorden (in dit voorbeeld in hoofdletters) gewist.
+
+  3. Herhaal de stappen 1 en 2 met verschillende tellers om de verschillende
+     woorden in hoofdletters met één commando te wissen.
+
+  ---> deze ABC DE regel FGHI JK LMN OP is QZ RS ontdaan van rommel.
+
+  OPMERKING: De teller kan ook aan het begin staan: d2w en 2dw werken allebei.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.6: BEWERKING VAN HELE REGELS
+
+               ** Tik  dd  om een hele regel te wissen. **
+
+  Omdat het wissen van een hele regel vaak voorkomt, besloten de ontwerpers
+  van Vi dat met het tikken van  dd  simpelweg een hele regel gewist wordt.
+
+  1. Ga met de cursor naar de tweede regel van de zinnetjes hieronder.
+
+  2. Tik  dd  om de regel te wissen.
+
+  3. Ga nu naar de vierde regel.
+
+  4. Tik  2dd  om twee regels te wissen.
+
+  --->  1)  Rozen zijn rood.
+  --->  2)  Modder is leuk.
+  --->  3)  Viooltjes zijn blauw.
+  --->  4)  Ik heb een auto.
+  --->  5)  De klok slaat de tijd.
+  --->  6)  Suiker is zoet.
+  --->  7)  En dat ben jij ook.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.7: HET COMMANDO HERSTEL
+
+  ** u  maakt het laatste commando ongedaan,  U  herstelt een hele regel. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met ---> en zet hem
+     op de eerste fout.
+
+  2. Tik  x  om het eerste ongewenste teken te wissen.
+
+  3. Tik nu  u  en maak daarmee het vorige commando ongedaan.
+
+  4. Herstel nu alle fouten in de regel met het  x  commando.
+
+  5. Tik een hoofdletter  U  om de regel in z'n oorspronkelijke staat terug
+     te brengen.
+
+  6. Tik nu een paar keer  u  en herstel daarmee de  U  en eerdere commando's.
+
+  7. Tik nu een paar keer CTRL-R (Ctrl-toets ingedrukt houden en R tikken) en
+     voer daarmee de commando's opnieuw uit: 'redo' oftewel 'undo de undo's'. 
+
+  ---> Heerstel de fouten inn deeze regel en brenng ze weer terugg met undo.
+
+  8. Dit zijn heel nuttige commando's. Ga verder met samenvatting van les 2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 2
+
+  1. Wis van de cursor tot het volgende woord met    dw
+
+  2. Wis van de cursor tot het eind van de regel met d$
+
+  3. Wis de hele regel met                           dd
+
+  4. Herhaal een beweging door er een getal voor te zetten:  2w
+
+  5. De opbouw van een wijzigingscommando is:
+       operator  [getal]  beweging
+     daarbij is:
+       operator - wat er moet gebeuren, bijvoorbeeld  d  om te wissen
+       [getal]  - een (niet-verplichte) teller om 'beweging' te herhalen
+       beweging - een beweging door de te wijzigen tekst zoals w (woord)
+                  of $ (tot het einde van de regel) enz.
+
+  6. Ga naar het begin van de regel met nul:  0
+
+  7. Undo de voorgaande actie met              u (kleine letter)
+     Undo alle veranderingen in een regel met  U (hoofdletter)
+     Undo de undo's met                        CTRL-R
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.1: HET COMMANDO PLAK
+
+  ** Tik  p  ('put') en plak daarmee zojuist gewiste tekst na te cursor. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel met ---> hierna.
+
+  2. Wis de regel met  dd  en bewaar hem zodoende in een Vim-register.
+
+  3. Ga naar de c-regel, waar de gewiste regel ONDER moet komen.
+
+  4. Tik  p  om de regel terug te zetten onder de regel met de cursor.
+
+  5. Herhaal de stappen 2 tot 4 om de regels in de goede volgorde te zetten.
+
+---> d) Krijg je het ook onder de knie?
+---> b) Viooltjes zijn blauw,
+---> c) Begrip is te leren,
+---> a) Rozen zijn rood,
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.2: HET COMMANDO VERVANG
+
+  ** Tik rx ('replace') om het teken onder de cursor te vervangen door x. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  2. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+  3. Tik  r  en dan het teken dat er hoort te staan.
+
+  4. Herhaal de stappen 2 en 3 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+  --->  Bij het tokken van dezf hegel heeft iemamd verklerde letters getikt.
+  --->  Bij het tikken van deze regel heeft iemand verkeerde letters getikt.
+
+  5. Ga nu naar les 3.3.
+
+  LET OP: Door het te doen, leer je beter dan door het uit je hoofd te leren.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.3: HET COMMANDO VERANDER
+
+     ** Tik  ce  om te veranderen tot het einde van een woord. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  2. Zet de cursor op de  u  van ruch.
+
+  3. Tik  ce  en de juiste letters (in dit geval "egel").
+
+  4. Druk <ESC> en ga naar het volgende teken dat moet worden veranderd.
+
+  5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+  ---> In deze ruch staan een paar weedrim die veranderd moud worden.
+  ---> In deze regel staan een paar woorden die veranderd moeten worden.
+
+  LET OP: Met  ce  wordt (het laatste deel van) een woord gewist en kom je
+          in de invoegmodus.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.4: MEER VERANDERINGEN MET c
+
+  1. Het commando verander ('change') werkt op dezelfde manier als wis. De
+     opbouw is:
+         c  [teller]  beweging
+
+  2. De bewegingen zijn hetzelfde, zoals  w  (woord) en  $  (einde regel).
+
+  3. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  4. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+  5. Tik  c$  en tik de rest van de regel zodat hij gelijk wordt aan de
+     tweede en sluit af met <ESC>.
+
+  ---> Het einde van deze regel moet precies zo worden als de tweede regel.
+  ---> Het einde van deze regel moet gecorrigeerd worden met het commando c$.
+
+  OPMERKING: Je kan de toets <BACKSPACE> gebruiken om tikfouten te herstellen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 3 
+
+  1. Tik  p  om tekst terug te plakken, die zojuist is gewist. Dit zet de
+     gewiste tekst ACHTER de cursor (als een hele regel is gewist komt deze
+     op de regel ONDER de cursor.
+
+  2. Het teken waarop de cursor staat wordt vervangen met  r  gevolgd door
+     het teken dat je daar wilt hebben.
+
+  3. Het commando 'verander' stelt je in staat om tekst te veranderen vanaf
+     de cursor tot waar de 'beweging' je brengt. Dat wil zeggen: tik  ce  om
+     te veranderen vanaf de cursor tot het einde van het woord,  c$  om te
+     veranderen tot het einde van de regel.
+
+  4. De opbouw van het commando verander is:
+         c  [teller]  beweging
+
+  Ga nu naar de volgende les.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.1: PLAATS VAN DE CURSOR EN STATUS VAN HET BESTAND
+
+  ** CTRL-G laat zien waar (regelnummer) je je bevindt en wat de status van
+     het bestand is. Met [nummer] G  ga je naar een bepaalde regel. **
+
+  LET OP: Lees de hele les voordat je een stap uitvoert!!
+
+  1. Hou de Ctrl-toets ingedrukt en tik  g . Dit noemen we CTRL-G.
+     Onderaan de pagina verschijnt een boodschap met de bestandsnaam en de
+     positie in het bestand. Onthou het regelnummer voor stap 3.
+
+  OPMERKING: Als de optie 'ruler' aan staat, wordt de positie van de cursor
+             (regelnummer, kolom) steeds in de rechter-onderhoek van het
+             scherm vermeld. In dit geval vermeldt CTRL-G geen regelnummer.
+             CTRL-G geeft ook de status aan, namelijk of de tekst veranderd
+             is ('modified') sinds het de laatste keer is opgeslagen.  
+
+  2. Tik hoofdletter  G  om naar het einde van het bestand te gaan.
+     Tik  gg  om naar het begin van het bestand te gaan.
+
+  3. Tik het regelnummer waar je bij stap 1 was en daarna  G . Dit brengt je
+     terug naar de regel waar je was toen je de eerste keer CTRL-G tikte.
+
+  4. Voer de stappen 1 tot 3 uit als je dit goed hebt gelezen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.2: HET COMMANDO ZOEKEN
+
+  ** Met  /ZOEK  wordt naar de zoekterm (één of meer woorden) gezocht. **
+
+  1. Tik in de opdrachtmodus het teken  / . Je ziet dat het met de cursor
+     aan de onderkant van het scherm verschijnt, zoals bij het :-commando.
+
+  2. Tik nu 'ffouut' <ENTER>. Dit is het woord waarnaar gezocht wordt.
+
+  3. Tik  n  om verder te zoeken met dezelfde zoekterm.
+     Zoek met  N  met dezelfde zoekterm in de tegenovergestelde richting.
+
+  4. Zoek in achterwaartse richting met ?zoekterm in plaats van  / .
+
+  5. Keer terug naar de vorige hit met CTRL-O (hou Ctrl-toets ingedrukt en
+     tik letter o). Herhaal om verder terug te gaan. CTRL-I gaat vooruit.
+
+  ---> "ffouut" is niet de juiste spelling van fout, ffouut is een fout.
+
+  OPMERKING: Als zoeken het einde van het bestand bereikt, wordt vanaf het
+             begin doorgezocht, tenzij de optie 'wrapscan' is uitgeschakeld.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.3: GA NAAR CORRESPONDERENDE HAAKJES
+
+            ** Tik  %  om naar corresponderende ), ] of } te gaan. **
+
+  1. Zet de cursor op een (, [ of { in de regel hieronder met --->.
+
+  2. Tik dan het teken  % .
+
+  3. De cursor gaan naar het overeenkomstige haakje.
+
+  4. Met opnieuw  %  gaat de cursor terug naar het eerste haakje.
+
+  5. Plaats de cursor op een ander haakje en bekijk wat  %  doet.
+
+  ---> Dit ( is een testregel met  ('s, ['s ] en {'s } erin. ))
+
+  OPMERKING: Dit is nuttig bij het debuggen van een programma waarin haakjes
+             niet corresponderen. Met de optie 'showmatch' wordt ook
+             aangegeven of haakjes corresponderen, maar de cursor wordt niet
+             (blijvend) verplaatst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.4: HET VERVANG COMMANDO
+
+      ** Tik  :s/oud/nieuw/g  om 'oud' door 'nieuw' te vervangen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met --->.
+
+  2. Tik  :s/dee/de <ENTER>. Zoals je ziet, vervangt ('substitute') dit
+     commando alleen de eerste "dee" in de regel.
+
+  3. Tik nu  :s/dee/de/g . Met de g-vlag ('global') wordt elke "dee" in de
+     regel vervangen.
+
+  ---> dee beste tijd om dee bloemen te zien is in dee lente.
+
+  4. Om in (een deel van) een tekst elk 'oud' te vervangen door 'nieuw':
+     tik   :#,#s/oud/nieuw/g   waar #,# de regelnummers zijn die het gebied
+                               begrenzen waarin wordt vervangen.
+     tik   :%s/oud/nieuw/g     om alles te vervangen in het hele bestand.
+     tik   :%s/oud/nieuw/gc    om elke 'oud' in het hele bestand te vinden
+                               en te vragen of er vervangen moet worden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 4
+
+  1. CTRL-G   laat positie in het bestand zien en de status van het bestand.
+     G        verplaatst je naar het einde van het bestand.
+     nummer G verplaatst je naar regelnummer.
+     gg       verplaatst je naar de eerste regel.
+
+  2. Met  /  en een zoekterm wordt VOORWAARTS gezocht naar de term.
+     Met  ?  en een zoekterm wordt ACHTERWAARTS gezocht naar de term.
+     Tik  n  na een zoekopdracht om de volgende hit te vinden,
+     of tik  N  om in de andere richting te zoeken.
+     CTRL-O  brengt je naar eerdere hit,  CTRL-I naar nieuwere.
+
+  3. Tik  %  terwijl de cursor op een haakje ([{}]) staat, om naar het
+     corresponderende haakje te gaan.
+
+  4. :s/oud/nieuw      vervangt het eerste 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+     :s/oud/nieuw/g    vervangt elk 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+     :#,#s/oud/nieuw/g vervangt elk 'oud' door 'nieuw' tussen de regelnummers.
+     :%s/oud/nieuw/g    vervangt elk 'oud' door 'nieuw' in het hele bestand.
+     Voeg  c  toe (:%s/oud/nieuw/gc) om elke keer om bevestiging
+     ('confirmation') te vragen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.1: HOE EEN EXTERN COMMANDO WORDT UITGEVOERD
+
+     ** Tik  :!  gevolgd door een extern commando om dat uit te voeren. **
+
+  1. Tik het commando  :  waarmee de cursor op de onderste regel van het
+     scherm komt te staan. Nu kan je een opdracht geven via de commando-regel.
+
+  2. Tik een  !  (uitroepteken). Dit stelt je in staat om elk shell-commando
+     uit te voeren.
+
+  3. Tik bijvoorbeeld  ls  na het uitroepteken en daarna <ENTER>. Hiermee
+     krijg je de inhoud van je map te zien, net alsof je de opdracht gaf
+     vanaf de shell-prompt. Probeer  :!dir  als het niet werkt.
+
+  OPMERKING: Elk extern commando kan op deze manier uitgevoerd worden, ook
+             met argumenten.
+
+  OPMERKING: Alle commando's na  :  moeten worden afgesloten met <ENTER>.
+             Vanaf nu zullen we dat niet meer altijd vermelden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.2: MEER OVER HET OPSLAAN VAN BESTANDEN
+
+     ** Tik :w BESTANDSNAAM om de tekst mèt veranderingen op te slaan. **
+
+  1. Tik  :!dir  of  :!ls  om de inhoud van je map te tonen. Je weet
+     inmiddels dat je daarna een <ENTER> moet tikken.
+
+  2. Kies een bestandsnaam die nog niet bestaat, bijvoorbeeld TEST.
+
+  3. Tik nu:  :w TEST  (als je de naam TEST hebt gekozen).
+
+  4. Hierdoor wordt het hele bestand (de VIM lessen) opgeslagen onder de
+     naam TEST. Tik weer  :!dir  of  :!ls  om dit te controleren.
+
+  OPMERKING: Als je Vim zou verlaten en opnieuw zou starten met  vim TEST  is
+             het bestand een exacte kopie van de lessen, zoals je ze opsloeg.
+
+  5. Wis het bestand nu met de opdracht (MS-DOS)  :!del TEST
+                                       of (Unix)  :!rm TEST
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.3: EEN DEEL VAN DE TEKST OPSLAAN
+
+     ** Sla een deel van het bestand op met  v beweging :w BESTANDSNAAM **
+
+  1. Ga naar deze regel.
+
+  2. Tik  v  en ga met de cursor naar stap 5 hieronder. Je ziet dat de
+     tekst oplicht.
+
+  3. Tik  : . Onderaan het scherm zal  :'<,'>  verschijnen.
+
+  4. Tik  w TEST  , waar TEST een bestandsnaam is, die nog niet bestaat.
+     Controleer dat je  :'<,'>w TEST  ziet staan voordat je <ENTER> tikt.
+
+  5. Vim slaat nu de geselecteerde regels op in het bestand TEST. Met
+     :!dir  of  !ls  kan je dat zien. Wis het nog niet! We zullen het in
+     de volgende les gebruiken.
+
+  OPMERKING: Het tikken van  v  zet zichtbare modus ('visual selection') aan.
+             Je kan de cursor rondbewegen om de selectie groter of kleiner
+             te maken. Vervolgens kan je een commando gebruiken om iets met
+             de tekst te doen. Met  d  bijvoorbeeld wis je de tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.4: OPHALEN EN SAMENVOEGEN VAN BESTANDEN
+
+     ** Tik  :r BESTANDSNAAM om de inhoud van een bestand in te voegen. **
+
+  1. Zet de cursor precies boven deze regel.
+
+  OPMERKING: Na het uitvoeren van stap 2 zie je tekst van les 5.3. Scrol
+             daarna naar beneden om deze les weer te zien.
+
+  2. Haal nu het bestand TEST op met het commando  :r TEST .
+     Het bestand dat je ophaalt komt onder de regel waarin de cursor staat.
+
+  3. Controleer dat er een bestand is opgehaald. Ga met de cursor omhoog.
+     Dan zie je de tekst van les 5.3 dubbel, het origineel en de versie uit
+     het bestand.
+
+  OPMERKING: Je kan ook de uitvoer van een extern commando inlezen. Om een
+             voorbeeld te geven:  :r !ls  leest de uitvoer van het commando
+             ls en zet dat onder de regel waarin de cursor staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 5
+
+  1. :!COMMANDO  voert een extern commando uit.
+     Enkele bruikbare voorbeelden zijn:
+        (MS-DOS)         (Unix)
+         :!dir            :!ls          - laat de inhoud van een map zien
+         :!del BESTAND    :!rm BESTAND  - wist bestand BESTAND
+
+  2. :w BESTANDSNAAM  schrijft het huidige Vim-bestand naar disk met de
+     naam BESTANDSNAAM.
+
+  3. v beweging :w BESTANDSNAAM  laat je in zichtbare modus een fragment
+     selecteren, dat wordt opgeslagen in het bestand BESTANDSNAAM.
+
+  4. :r BESTANDSNAAM  haalt het bestand BESTANDSNAAM op en voegt het onder
+     de cursor-positie in de tekst in.
+
+  5. :r !dir  leest de uitvoer van het externe commando dir en zet het onder
+     de cursor-positie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.1: HET COMMANDO OPEN
+
+     ** Tik  o  om een regel onder de cursor te openen in invoegmodus. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel beneden met --->.
+
+  2. Tik de kleine letter  o  en open daarmee een regel ONDER de cursor en
+     ga naar de invoegmodus.
+
+  3. Tik wat tekst in en sluit af met <ESC> om de invoegmodus te verlaten.
+
+  ---> Als je  o  tikt, komt de cursor in een nieuwe regel in invoegmodus.
+
+  4. Om een regel BOVEN de cursor te openen, moet je gewoon een hoofdletter
+     O  tikken in plaats van een kleine letter. Probeer dat vanaf de volgende
+     regel.
+
+  ---> Open een regel hierboven. Tik een O terwijl de cursor hier staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.2: HET COMMANDO TOEVOEGEN
+
+        ** Tik  a  om tekst toe te voegen ACHTER de cursor. **
+
+  1. Ga naar het begin van de regel beneden met --->.
+ 
+  2. Tik  e  tot de cursor op het einde van  "ste"  staat.
+
+  3. Tik een (kleine letter)  a  ('append') om toe te voegen ACHTER de cursor.
+
+  4. Vul het woord aan zoals in de volgende regel. Druk <ESC> om de
+     invoegmodus te verlaten.
+
+  5. Ga met  e  naar het einde van het volgende onvolledige woord en herhaal
+     de stappen 3 en 4.
+
+  ---> Deze regel ste je in staat om te oef in het toevo van tekst. 
+       Deze regel stelt je in staat om te oefenen in het toevoegen van tekst. 
+
+  OPMERKING: a, i en A openen allemaal dezelfde invoegmodus, het enige
+             verschil is waar tekens worden ingevoegd.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.3: VERVANGEN OP EEN ANDERE MANIER
+
+      ** Tik een hoofdletter  R  om meer dan één teken te vervangen. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel beneden met --->. Ga met de cursor naar het
+     begin van de eerste  "xxx" .
+
+  2. Tik nu  R  en daarna het getal eronder in de tweede regel, zodat  xxx
+     wordt vervangen.
+
+  3. Druk <ESC> om de vervangmodus te verlaten. Je ziet dat de rest van de
+     regel ongewijzigd blijft.
+
+  4. Herhaal de stappen om de overgebleven  xxx  te vervangen.
+
+  ---> Optellen van 123 en xxx geeft je xxx.
+  ---> Optellen van 123 en 456 geeft je 579.
+
+  OPMERKING: Vervangmodus lijkt op invoegmodus, maar elk teken dat je tikt,
+             vervangt een bestaand teken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.4: TEKST KOPIËREN EN PLAKKEN
+
+        ** Gebruik  y  om tekst te kopiëren en  p  om te plakken. **
+
+  1. Ga naar de regel beneden met ---> en zet de cursor achter "a)".
+
+  2. Zet zichtbare modus aan met  v  en zet de cursor juist voor "eerste".
+
+  3. Tik  y  ('yank') om de opgelichte tekst ("dit is het") te kopiëren.
+
+  4. Ga met  j$  met de cursor naar het einde van de volgende regel.
+
+  5. Plak de gekopieerde tekst met  p  en tik  a tweede <ESC>.
+
+  6. Selecteer in zichtbare modus "onderdeel", kopieer het met  y  en
+     ga met  j$  naar het einde van de tweede regel. Plak de tekst daar
+     met  p .
+
+  --->  a) dit is het eerste onderdeel
+        b)
+
+  OPMERKING: Je kan  y  ook als operator gebruiken;  yw  kopieert een woord,
+             yy  een hele regel.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.5: OPTIES GEBRUIKEN
+
+     ** Gebruik een optie voor al dan niet hoofdlettergevoelig zoeken. **
+
+  1. Zoek naar 'hoofdlettergevoelig' met  /hoofdlettergevoelig <ENTER>
+     Herhaal het zoeken enkele keren door  n  te tikken.
+ 
+  2. Schakel de optie 'ic' ('ignore case', niet-hoofdlettergevoelig) in
+     met  :set ic
+
+  3. Zoek met  n  opnieuw naar 'hoofdlettergevoelig'. Je ziet dat
+     Hoofdlettergevoelig en HOOFDLETTERGEVOELIG nu ook gevonden worden.
+
+  4. Schakel de opties 'hlsearch' (treffers oplichten) en 'incsearch' (toon
+     gedeeltelijke treffers bij intikken) in met  :set hls is
+
+  5. Tik weer /hoofdlettergevoelig <ENTER> en kijk wat er gebeurt.
+
+  6. Schakel 'hoofdlettergevoelig' weer in met  :set noic
+
+  OPMERKING: Schakel het oplichten van treffers uit met  :nohlsearch
+
+  OPMERKING: Om bij een enkel zoek-commando de hoofdlettergevoeligheid om
+             te draaien kan  \c  worden gebruikt na de zoekterm:
+             /hoofdlettergevoelig\c <ENTER>.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 6
+
+  1. Tik  o  om een regel te openen ONDER de cursor en invoegmodus te starten.
+     Tik  O  om een regel te openen BOVEN de cursor.
+
+  2. Tik  a  om tekst toe te voegen NA de cursor.
+     Tik  A  om tekst toe te voegen aan het einde van de regel.
+
+  3. Het commando  e  beweegt de cursor naar het einde van een woord.
+
+  4. De operator  y  yankt (kopieert) tekst,  p  zet het terug (plakt).
+
+  5. Met hoofdletter  R  wordt de vervangmodus geopend, met <ESC> afgesloten.
+
+  6. Met  :set xxx  wordt optie 'xxx' ingeschakeld. Opties zijn bijvoorbeeld:
+       ic   ignorecase  geen verschil hoofdletters/kleine letters bij zoeken
+       is   incsearch   toon gedeeltelijke treffers tijdens intikken zoekterm 
+       hls  hlsearch    laat alle treffers oplichten
+     Je kan zowel de lange als de korte naam van een optie gebruiken.
+  
+  7. Zet 'no' voor de naam om een optie uit te schakelen:  :set noic
+     schakelt 'ic' uit.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.1: HULP INROEPEN
+
+           ** Het gebruik van ingebouwde hulp. **
+
+  Vim heeft een uitgebreid ingebouwd hulpsysteem. Probeer, om te beginnen,
+  één van deze drie:
+    - druk de <HELP> toets (als je die hebt)
+    - druk de <F1> toets (als je die hebt)
+    - tik  :help <ENTER>
+
+  Lees de tekst in het help-venster om te leren hoe 'help' werkt.
+  Tik  CTRL-W CTRL-W  om van het ene venster naar het andere te gaan.
+  Met  :q <ENTER>  wordt het help-venster gesloten.
+
+  Je kan hulp vinden over nagenoeg elk onderwerp door een argument aan het
+  commando  :help  toe te voegen. Probeer deze (en vergeet <ENTER> niet):
+    :help w
+    :help c_CTRL-D
+    :help insert-index
+    :help user-manual
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.2: SCHRIJF EEN CONFIGURATIEBESTAND
+
+                    ** Mogelijkheden van Vim uitbreiden. **
+
+  Vim kent veel meer mogelijkheden dan Vi, maar de meeste zijn standaard
+  uitgeschakeld. Om meer functies te gebruiken moet je een 'vimrc'-bestand
+  schrijven.
+
+  1. Bewerk het bestand 'vimrc'. Hoe dat moet hangt af van je systeem:
+      :e ~/.vimrc		voor Unix
+      :e $VIM/_vimrc		voor MS-Windows
+
+  2. Lees de inhoud van het voorbeeld-bestand:
+      :r $VIMRUNTIME/vimrc_example.vim
+
+  3. Sla het bestand op met  :w
+
+  De volgende keer dat je Vim start wordt 'syntaxiskleuring' gebruiken.
+  Je kan al je voorkeursinstellingen toevoegen aan dit 'vimrc'-bestand.
+  Tik  :help vimrc-intro  voor meer informatie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.3: AANVULLEN
+
+      ** Aanvullen van de 'command line' met CTRL-D en <TAB>. **
+
+  1. Zorg dat Vim niet in 'compatible mode' is met  :set nocp
+
+  2. Kijk welke bestanden zich in de map bevinden met  :!ls  of  :!dir
+
+  3. Tik het begin van een commando:  :e
+
+  4. Met  CTRL-D  toont Vim een lijst commando's, die met "e" beginnen.
+
+  5. Druk enkele keren <TAB>. Vim laat aanvullingen zien, zoals ":edit",
+     dat we hier gebruiken.
+
+  6. Voeg een spatie toe en de eerste letter(s) van een bestaande
+     bestandsnaam:  :edit BESTAND
+
+  7. Druk <TAB>. Vim vult de naam aan (als hij uniek is).
+
+  OPMERKING: Aanvullen werkt bij tal van commando's. Probeer gewoon CTRL-D
+             en <TAB>. Het is bijzonder nuttig bij  :help .
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 7
+
+  1. Tik  :help  of druk <F1> of <Help>  om een help-venster te openen.
+
+  2. Tik  :help CMD  voor hulp over  CMD .
+
+  3. Tik  CTRL-W CTRL-W  om naar een ander venster te gaan.
+
+  4. Tik  :q  om het help-venster te sluiten.
+
+  5. Maak een bestand met de naam 'vimrc' voor je voorkeursinstellingen.
+
+  6. Druk CTRL-D tijdens het intikken van een :-commando om mogelijke
+     aanvullingen te zien. Druk <TAB> om aanvullen te gebruiken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+  Hiermee komen de Vim-lessen tot een einde. Ze waren bedoeld om een kort
+  overzicht te geven van de Vim-editor, juist voldoende om de editor
+  redelijk makkelijk te gebruiken. Deze lessen zijn verre van volledig. Vim
+  kent veel meer commando's. Lees hierna de handleiding voor gebruikers:
+  ":help user-manual".
+
+  Voor verdere studie wordt aanbevolen:
+      Vim - Vi Improved - door Steve Oualline
+      Uitgever: New Riders
+  Dit is het eerste boek dat geheel aan Vim is gewijd. Speciaal geschikt
+  voor beginners. Met veel voorbeelden en afbeeldingen.
+  Zie http://iccf-holland.org/click5.html
+
+  Het volgende boek is ouder en gaat meer over Vi dan Vim, maar het wordt
+  toch aanbevolen:
+      Learning the Vi Editor - door Linda Lamb
+      Uitgever: O'Reilly & Associates Inc.
+  Het is een goed boek om nagenoeg alles te weten te komen dat je met Vi
+  zou willen doen. De zesde en vooral de nieuwe zevende druk (onder de
+  titel Learning the Vi and Vim Editors door Arnold Robbins, Elbert Hannah
+  & Linda Lamb) bevat ook informatie over Vim.
+
+  Deze lessen zijn geschreven door Michael C. Pierce en Robert K. Ware,
+  Colorado School of Mines met gebruikmaking van ideeën van Charles Smith
+  van de Colorado State University. E-mail: bware@mines.colorado.edu.
+
+  Aangepast voor Vim door Bram Moolenaar.
+
+  Nederlandse vertaling door Rob Bishoff, april 2012
+  e-mail: rob.bishoff@hccnet.nl)
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
diff --git a/runtime/tutor/tutor.nl.utf-8 b/runtime/tutor/tutor.nl.utf-8
new file mode 100644
index 00000000..715c8d3d
--- /dev/null
+++ b/runtime/tutor/tutor.nl.utf-8
@@ -0,0 +1,950 @@
+  ==========================================================================
+  =    W e l k o m   b i j   d e   V I M   l e s s e n   -   Versie 1.7    =
+  ==========================================================================
+
+  Vim is een krachtige editor met veel commando's, te veel om uit te leggen
+  in lessen zoals deze. Deze lessen zijn bedoeld om voldoende commando's te
+  behandelen om je in staat te stellen met Vim te werken als een editor voor
+  algemeen gebruik.
+
+  Deze lessen zullen 25 tot 30 minuten in beslag nemen, afhankelijk van de
+  tijd die wordt besteed aan het uitproberen van de commando's.
+
+  LET OP:
+  Door de commando's in deze lessen verandert de tekst. Maak een kopie van
+  dit bestand om mee te oefenen (als je "vimtutor" uitvoerde, is dit al een
+  kopie).
+
+  Deze lessen zijn bedoeld om al doende te leren. Dat betekent dat je de
+  commando's moet uitvoeren om ze goed te leren kennen. Als je de tekst
+  alleen maar doorleest, zal je de commando's niet leren!
+
+  Zorg ervoor dat de <Caps Lock> toets NIET is ingedrukt en druk vaak genoeg
+  op de j-toets om de cursor zo te bewegen dat les 1.1 volledig op het
+  scherm staat.
+
+  LET OP: In deze lessen worden omwille van de duidelijkheid vaak spaties
+  gebruikt binnen een commando (bv. "40 G" of "operator [getal] beweging").
+  Tik deze spaties echter NIET. Ze verstoren de werking.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.1:  VERPLAATS DE CURSOR
+
+  ** De cursor wordt verplaatst met de toetsen h, j, k, l zoals aangegeven. **
+          ^
+          k       Hint:  De h is de meest linkse en beweegt naar links.
+      < h   l >          De l is de meest rechtse en beweegt naar rechts.
+          j              De j lijkt op een pijl naar beneden.
+          v
+
+  1. Beweeg de cursor over het scherm om er vertrouwd mee te raken.
+
+  2. Druk de omlaag-toets (j) tot hij repeteert.
+     Nu weet je hoe je de volgende les bereikt.
+
+  3. Gebruik de omlaag-toets om naar les 1.2 te gaan.
+
+  OPMERKING: Als je twijfelt aan wat je tikte, druk <ESC> om in de opdracht-
+             modus te komen. Tik daarna het commando dat bedoeld wordt.
+
+  OPMERKING: Pijltjes-toetsen werken ook. Met de hjkl-toetsen kan je sneller
+             rondbewegen, als je er eenmaal aan gewend bent. Echt waar!
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.2: VIM AFSLUITEN
+
+      !! LET OP: Lees deze les goed door voordat je iets uitvoert!!
+
+  1. Druk de <ESC> toets (om zeker in de opdrachtmodus te zitten).
+
+  2. Tik   :q! <ENTER>
+     Hiermee wordt de editor afgesloten. Alle veranderingen gaan VERLOREN.
+
+  3. Nu zie je de shell-prompt. Tik het commando waarmee je deze lessen
+     hebt opgeroepen. Dat is normaal gesproken:  vimtutor <ENTER>
+
+  4. Als je deze stappen goed hebt doorgelezen, voer dan de stappen 1 tot 3
+     uit om de editor te verlaten en weer op te starten.
+
+  LET OP: :q! <ENTER> verwerpt alle veranderingen die je aanbracht. Een paar
+          lessen verder zal je leren hoe veranderingen worden opgeslagen in
+          een bestand.
+
+  5. Beweeg de cursor omlaag naar les 1.3.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.3: TEKST BEWERKEN - WISSEN
+
+          ** Tik  x  om het teken onder de cursor te wissen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel verderop met --->.
+
+  2. Zet de cursor op een teken dat moet worden gewist om een fout te
+     herstellen.
+
+  3. Tik  x  om het ongewenste teken te wissen.
+
+  4. Herhaal deze stappen tot de regel goed is.
+
+  ---> Vi kkent eenn opdracccchtmodus en een invooegmmmmodus.
+
+  5. Nu de regel gecorrigeerd is kan je naar les 1.4 gaan.
+
+  LET OP: Probeer de lessen niet uit je hoofd te leren. Leer al doende.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.4: TEKST BEWERKEN - INVOEGEN
+
+              ** Tik  i  ('insert') om tekst in te voegen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+
+  2. Maak de eerste regel gelijk aan de tweede. Zet daarvoor de cursor op
+     de plaats waar tekst moet worden ingevoegd.
+
+  3. Tik  i  en daarna de nodige aanvullingen.
+
+  4. Tik <ESC> na elke herstelde fout om terug te keren in de opdrachtmodus.
+     Herhaal de stappen 2 tot 4 om de zin te verbeteren.
+
+  ---> Aan regel ontekt wat .
+  ---> Aan deze regel ontbreekt wat tekst.
+
+  5. Ga naar les 1.5 als je gewend bent aan het invoegen van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.5: TEKST BEWERKEN - TOEVOEGEN
+
+             ** Tik  A  ('append') om tekst toe te voegen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+     Het maakt niet uit waar de cursor in deze regel staat.
+
+  2. Tik hoofdletter  A  en tik de nodige aanvullingen.
+
+  3. Tik <ESC> nadat de tekst is aangevuld. Zo keer je terug in de
+     opdrachtmodus.
+
+  4. Ga naar de tweede regel verderop met ---> en herhaal stap 2 en 3
+     om deze zin te corrigeren.
+
+  ---> Er ontbreekt wat tekst aan de
+       Er ontbreekt wat tekst aan deze regel.
+  ---> Hier ontbreekt ook w
+       Hier ontbreekt ook wat tekst.
+
+  5. Ga naar les 1.6 als je vertrouwd bent geraakt aan het toevoegen
+     van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 1.6: EEN BESTAND EDITTEN
+
+    ** Gebruik  :wq  om een bestand op te slaan en de editor te verlaten. **
+
+  !! LET OP: Lees deze les helemaal door voordat je een van de volgende
+             stappen uitvoert!!
+
+  1. Verlaat deze les zoals je in les 1.2 deed:  :q!
+     Of gebruik een andere terminal als je daar de beschikking over hebt. Doe
+     daar het volgende.
+
+  2. Tik het volgende commando na de shell-prompt:  vim les <ENTER>
+     'vim' (vaak ook 'vi') is het commando om de Vim-editor te starten,
+     'les' is de naam van het bestand, dat je gaat bewerken. Kies een andere
+     naam als er al een bestand 'les' bestaat, dat niet veranderd mag worden.
+
+  3. Voeg naar eigen keus tekst toe, zoals je geleerd hebt in eerdere lessen.
+
+  4. Sla het bestand met de wijzigingen op en verlaat Vim met  :wq <ENTER>
+
+  5. Herstart vimtutor als je deze bij stap 1 hebt verlaten en ga verder met
+     de volgende samenvatting.
+
+  6. Voer deze stappen uit nadat je ze hebt gelezen en begrepen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 1
+
+  1. De cursor wordt bewogen met de pijltjestoetsen of de hjkl-toetsen.
+       h (links)   j (omlaag)  k (omhoog)  l (rechts)
+
+  2. Start Vim van de shell-prompt. Tik:  vim BESTANDSNAAM <ENTER>
+
+  3. Sluit Vim af met  <ESC> :q! <ENTER>  om de veranderingen weg te gooien.
+               OF tik  <ESC> :wq <ENTER>  om de veranderingen te bewaren.
+
+  4. Wis het teken onder de cursor met:  x
+
+  5. Invoegen of toevoegen van tekst, tik:
+     i  en daarna de in te voegen tekst  <ESC>   voeg in vanaf de cursor
+     A  en daarna de toe te voegen tekst  <ESC>  voeg toe achter de regel
+
+  OPMERKING: Met <ESC> kom je terug in opdrachtmodus en wordt een ongewenst
+             of gedeeltelijk uitgevoerd commando afgebroken.
+
+  Ga nu verder met les 2.1.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.1: WIS-COMMANDO'S
+
+       ** Tik  dw  ('delete word') om een woord te wissen. **
+
+  1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+  2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  3. Ga met de cursor naar het begin van een woord dat moet worden gewist.
+
+  4. Met het tikken van  dw  verdwijnt het woord.
+
+  OPMERKING: De letter  d  verschijnt op de laatste regel van het scherm
+             zodra je hem tikt. Vim is aan het wachten tot je de  w  tikt.
+             Als je een ander teken dan  d  ziet, heb je iets verkeerds
+             getikt. Druk op <ESC> en begin opnieuw.
+
+  NOG EEN OPMERKING: Dit werkt alleen als de optie 'showcmd' is ingeschakeld.
+                     Dat gebeurt met  :set showcmd <ENTER>
+
+  ---> Er zijn een het paar ggg woorden, die niet in deze len zin thuishoren.
+
+  5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de zin goed is en ga naar les 2.2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.2: MEER WIS-COMMANDO'S
+
+        ** Tik  d$  om te wissen tot het einde van de regel. **
+
+  1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+  2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  3. Ga met de cursor naar het einde van de correcte regel (NA de eerste  . ).
+
+  4. Tik  d$  om te wissen tot het einde van de regel.
+
+  ---> Iemand heeft het einde van deze regel dubbel getikt. dubbel getikt.
+
+  5. Ga naar les 2.3 voor uitleg.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.3: OVER OPERATOREN EN BEWEGINGEN
+
+  Veel commando's die de tekst veranderen, bestaan uit een operator en een
+  beweging. De samenstelling van een wis-commando met de operator  d  is:
+    d  beweging
+
+  Daarbij is:
+    d        - de wis-operator
+    beweging - het bereik waarop de operator werkt (zie het lijstje hieronder)
+
+  Een korte lijst van bewegingen vanaf de cursor:
+    w - tot het begin van het volgende woord, ZONDER het eerste teken daarvan.
+    e - tot het einde van het huidige woord, INCLUSIEF het laatste teken.
+    $ - tot het einde van de regel, INCLUSIEF het laatste teken.
+
+  Het tikken van  de  wist tekst vanaf de cursor tot het eind van het woord.
+
+  OPMERKING: Het intikken van alleen maar de beweging, zonder een operator,
+             in de opdrachtmodus beweegt de cursor (respectievelijk naar het
+             volgende woord, naar het eind van het huidige woord en naar het
+             eind van de regel).
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.4: GEBRUIK VAN EEN TELLER BIJ EEN BEWEGING
+
+   ** Een getal voor een beweging herhaalt het zoveel keer. **
+
+  1. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+  2. Tik  2w  zodat de cursor twee woorden vooruit gaat.
+
+  3. Tik  3e  zodat de cursor naar het einde van het derde woord gaat.
+
+  4. Tik  0  (nul) om naar het begin van de regel te gaan.
+
+  5. Herhaal de stappen 2 en 3 met andere getallen.
+
+  ---> Dit is een regel met woorden waarin je heen en weer kan bewegen.
+
+  6. Ga verder met les 2.5.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.5: GEBRUIK EEN TELLER OM MEER TE WISSEN
+
+  ** Een getal met een operator zorgt dat deze zoveel keer wordt herhaald. **
+
+  Bij de combinatie van wis-operator en beweging kan je voor de beweging een
+  teller zetten om meer te wissen:
+         d  [teller]  beweging
+
+  1. Ga naar het eerste woord in HOOFDLETTERS in de regel na --->.
+
+  2. Met  d2w  worden twee woorden (in dit voorbeeld in hoofdletters) gewist.
+
+  3. Herhaal de stappen 1 en 2 met verschillende tellers om de verschillende
+     woorden in hoofdletters met één commando te wissen.
+
+  ---> deze ABC DE regel FGHI JK LMN OP is QZ RS ontdaan van rommel.
+
+  OPMERKING: De teller kan ook aan het begin staan: d2w en 2dw werken allebei.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.6: BEWERKING VAN HELE REGELS
+
+               ** Tik  dd  om een hele regel te wissen. **
+
+  Omdat het wissen van een hele regel vaak voorkomt, besloten de ontwerpers
+  van Vi dat met het tikken van  dd  simpelweg een hele regel gewist wordt.
+
+  1. Ga met de cursor naar de tweede regel van de zinnetjes hieronder.
+
+  2. Tik  dd  om de regel te wissen.
+
+  3. Ga nu naar de vierde regel.
+
+  4. Tik  2dd  om twee regels te wissen.
+
+  --->  1)  Rozen zijn rood.
+  --->  2)  Modder is leuk.
+  --->  3)  Viooltjes zijn blauw.
+  --->  4)  Ik heb een auto.
+  --->  5)  De klok slaat de tijd.
+  --->  6)  Suiker is zoet.
+  --->  7)  En dat ben jij ook.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 2.7: HET COMMANDO HERSTEL
+
+  ** u  maakt het laatste commando ongedaan,  U  herstelt een hele regel. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met ---> en zet hem
+     op de eerste fout.
+
+  2. Tik  x  om het eerste ongewenste teken te wissen.
+
+  3. Tik nu  u  en maak daarmee het vorige commando ongedaan.
+
+  4. Herstel nu alle fouten in de regel met het  x  commando.
+
+  5. Tik een hoofdletter  U  om de regel in z'n oorspronkelijke staat terug
+     te brengen.
+
+  6. Tik nu een paar keer  u  en herstel daarmee de  U  en eerdere commando's.
+
+  7. Tik nu een paar keer CTRL-R (Ctrl-toets ingedrukt houden en R tikken) en
+     voer daarmee de commando's opnieuw uit: 'redo' oftewel 'undo de undo's'. 
+
+  ---> Heerstel de fouten inn deeze regel en brenng ze weer terugg met undo.
+
+  8. Dit zijn heel nuttige commando's. Ga verder met samenvatting van les 2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 2
+
+  1. Wis van de cursor tot het volgende woord met    dw
+
+  2. Wis van de cursor tot het eind van de regel met d$
+
+  3. Wis de hele regel met                           dd
+
+  4. Herhaal een beweging door er een getal voor te zetten:  2w
+
+  5. De opbouw van een wijzigingscommando is:
+       operator  [getal]  beweging
+     daarbij is:
+       operator - wat er moet gebeuren, bijvoorbeeld  d  om te wissen
+       [getal]  - een (niet-verplichte) teller om 'beweging' te herhalen
+       beweging - een beweging door de te wijzigen tekst zoals w (woord)
+                  of $ (tot het einde van de regel) enz.
+
+  6. Ga naar het begin van de regel met nul:  0
+
+  7. Undo de voorgaande actie met              u (kleine letter)
+     Undo alle veranderingen in een regel met  U (hoofdletter)
+     Undo de undo's met                        CTRL-R
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.1: HET COMMANDO PLAK
+
+  ** Tik  p  ('put') en plak daarmee zojuist gewiste tekst na te cursor. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel met ---> hierna.
+
+  2. Wis de regel met  dd  en bewaar hem zodoende in een Vim-register.
+
+  3. Ga naar de c-regel, waar de gewiste regel ONDER moet komen.
+
+  4. Tik  p  om de regel terug te zetten onder de regel met de cursor.
+
+  5. Herhaal de stappen 2 tot 4 om de regels in de goede volgorde te zetten.
+
+---> d) Krijg je het ook onder de knie?
+---> b) Viooltjes zijn blauw,
+---> c) Begrip is te leren,
+---> a) Rozen zijn rood,
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.2: HET COMMANDO VERVANG
+
+  ** Tik rx ('replace') om het teken onder de cursor te vervangen door x. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  2. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+  3. Tik  r  en dan het teken dat er hoort te staan.
+
+  4. Herhaal de stappen 2 en 3 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+  --->  Bij het tokken van dezf hegel heeft iemamd verklerde letters getikt.
+  --->  Bij het tikken van deze regel heeft iemand verkeerde letters getikt.
+
+  5. Ga nu naar les 3.3.
+
+  LET OP: Door het te doen, leer je beter dan door het uit je hoofd te leren.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.3: HET COMMANDO VERANDER
+
+     ** Tik  ce  om te veranderen tot het einde van een woord. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  2. Zet de cursor op de  u  van ruch.
+
+  3. Tik  ce  en de juiste letters (in dit geval "egel").
+
+  4. Druk <ESC> en ga naar het volgende teken dat moet worden veranderd.
+
+  5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+  ---> In deze ruch staan een paar weedrim die veranderd moud worden.
+  ---> In deze regel staan een paar woorden die veranderd moeten worden.
+
+  LET OP: Met  ce  wordt (het laatste deel van) een woord gewist en kom je
+          in de invoegmodus.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 3.4: MEER VERANDERINGEN MET c
+
+  1. Het commando verander ('change') werkt op dezelfde manier als wis. De
+     opbouw is:
+         c  [teller]  beweging
+
+  2. De bewegingen zijn hetzelfde, zoals  w  (woord) en  $  (einde regel).
+
+  3. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+  4. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+  5. Tik  c$  en tik de rest van de regel zodat hij gelijk wordt aan de
+     tweede en sluit af met <ESC>.
+
+  ---> Het einde van deze regel moet precies zo worden als de tweede regel.
+  ---> Het einde van deze regel moet gecorrigeerd worden met het commando c$.
+
+  OPMERKING: Je kan de toets <BACKSPACE> gebruiken om tikfouten te herstellen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 3 
+
+  1. Tik  p  om tekst terug te plakken, die zojuist is gewist. Dit zet de
+     gewiste tekst ACHTER de cursor (als een hele regel is gewist komt deze
+     op de regel ONDER de cursor.
+
+  2. Het teken waarop de cursor staat wordt vervangen met  r  gevolgd door
+     het teken dat je daar wilt hebben.
+
+  3. Het commando 'verander' stelt je in staat om tekst te veranderen vanaf
+     de cursor tot waar de 'beweging' je brengt. Dat wil zeggen: tik  ce  om
+     te veranderen vanaf de cursor tot het einde van het woord,  c$  om te
+     veranderen tot het einde van de regel.
+
+  4. De opbouw van het commando verander is:
+         c  [teller]  beweging
+
+  Ga nu naar de volgende les.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.1: PLAATS VAN DE CURSOR EN STATUS VAN HET BESTAND
+
+  ** CTRL-G laat zien waar (regelnummer) je je bevindt en wat de status van
+     het bestand is. Met [nummer] G  ga je naar een bepaalde regel. **
+
+  LET OP: Lees de hele les voordat je een stap uitvoert!!
+
+  1. Hou de Ctrl-toets ingedrukt en tik  g . Dit noemen we CTRL-G.
+     Onderaan de pagina verschijnt een boodschap met de bestandsnaam en de
+     positie in het bestand. Onthou het regelnummer voor stap 3.
+
+  OPMERKING: Als de optie 'ruler' aan staat, wordt de positie van de cursor
+             (regelnummer, kolom) steeds in de rechter-onderhoek van het
+             scherm vermeld. In dit geval vermeldt CTRL-G geen regelnummer.
+             CTRL-G geeft ook de status aan, namelijk of de tekst veranderd
+             is ('modified') sinds het de laatste keer is opgeslagen.  
+
+  2. Tik hoofdletter  G  om naar het einde van het bestand te gaan.
+     Tik  gg  om naar het begin van het bestand te gaan.
+
+  3. Tik het regelnummer waar je bij stap 1 was en daarna  G . Dit brengt je
+     terug naar de regel waar je was toen je de eerste keer CTRL-G tikte.
+
+  4. Voer de stappen 1 tot 3 uit als je dit goed hebt gelezen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.2: HET COMMANDO ZOEKEN
+
+  ** Met  /ZOEK  wordt naar de zoekterm (één of meer woorden) gezocht. **
+
+  1. Tik in de opdrachtmodus het teken  / . Je ziet dat het met de cursor
+     aan de onderkant van het scherm verschijnt, zoals bij het :-commando.
+
+  2. Tik nu 'ffouut' <ENTER>. Dit is het woord waarnaar gezocht wordt.
+
+  3. Tik  n  om verder te zoeken met dezelfde zoekterm.
+     Zoek met  N  met dezelfde zoekterm in de tegenovergestelde richting.
+
+  4. Zoek in achterwaartse richting met ?zoekterm in plaats van  / .
+
+  5. Keer terug naar de vorige hit met CTRL-O (hou Ctrl-toets ingedrukt en
+     tik letter o). Herhaal om verder terug te gaan. CTRL-I gaat vooruit.
+
+  ---> "ffouut" is niet de juiste spelling van fout, ffouut is een fout.
+
+  OPMERKING: Als zoeken het einde van het bestand bereikt, wordt vanaf het
+             begin doorgezocht, tenzij de optie 'wrapscan' is uitgeschakeld.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.3: GA NAAR CORRESPONDERENDE HAAKJES
+
+            ** Tik  %  om naar corresponderende ), ] of } te gaan. **
+
+  1. Zet de cursor op een (, [ of { in de regel hieronder met --->.
+
+  2. Tik dan het teken  % .
+
+  3. De cursor gaan naar het overeenkomstige haakje.
+
+  4. Met opnieuw  %  gaat de cursor terug naar het eerste haakje.
+
+  5. Plaats de cursor op een ander haakje en bekijk wat  %  doet.
+
+  ---> Dit ( is een testregel met  ('s, ['s ] en {'s } erin. ))
+
+  OPMERKING: Dit is nuttig bij het debuggen van een programma waarin haakjes
+             niet corresponderen. Met de optie 'showmatch' wordt ook
+             aangegeven of haakjes corresponderen, maar de cursor wordt niet
+             (blijvend) verplaatst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 4.4: HET VERVANG COMMANDO
+
+      ** Tik  :s/oud/nieuw/g  om 'oud' door 'nieuw' te vervangen. **
+
+  1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met --->.
+
+  2. Tik  :s/dee/de <ENTER>. Zoals je ziet, vervangt ('substitute') dit
+     commando alleen de eerste "dee" in de regel.
+
+  3. Tik nu  :s/dee/de/g . Met de g-vlag ('global') wordt elke "dee" in de
+     regel vervangen.
+
+  ---> dee beste tijd om dee bloemen te zien is in dee lente.
+
+  4. Om in (een deel van) een tekst elk 'oud' te vervangen door 'nieuw':
+     tik   :#,#s/oud/nieuw/g   waar #,# de regelnummers zijn die het gebied
+                               begrenzen waarin wordt vervangen.
+     tik   :%s/oud/nieuw/g     om alles te vervangen in het hele bestand.
+     tik   :%s/oud/nieuw/gc    om elke 'oud' in het hele bestand te vinden
+                               en te vragen of er vervangen moet worden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 4
+
+  1. CTRL-G   laat positie in het bestand zien en de status van het bestand.
+     G        verplaatst je naar het einde van het bestand.
+     nummer G verplaatst je naar regelnummer.
+     gg       verplaatst je naar de eerste regel.
+
+  2. Met  /  en een zoekterm wordt VOORWAARTS gezocht naar de term.
+     Met  ?  en een zoekterm wordt ACHTERWAARTS gezocht naar de term.
+     Tik  n  na een zoekopdracht om de volgende hit te vinden,
+     of tik  N  om in de andere richting te zoeken.
+     CTRL-O  brengt je naar eerdere hit,  CTRL-I naar nieuwere.
+
+  3. Tik  %  terwijl de cursor op een haakje ([{}]) staat, om naar het
+     corresponderende haakje te gaan.
+
+  4. :s/oud/nieuw      vervangt het eerste 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+     :s/oud/nieuw/g    vervangt elk 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+     :#,#s/oud/nieuw/g vervangt elk 'oud' door 'nieuw' tussen de regelnummers.
+     :%s/oud/nieuw/g    vervangt elk 'oud' door 'nieuw' in het hele bestand.
+     Voeg  c  toe (:%s/oud/nieuw/gc) om elke keer om bevestiging
+     ('confirmation') te vragen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.1: HOE EEN EXTERN COMMANDO WORDT UITGEVOERD
+
+     ** Tik  :!  gevolgd door een extern commando om dat uit te voeren. **
+
+  1. Tik het commando  :  waarmee de cursor op de onderste regel van het
+     scherm komt te staan. Nu kan je een opdracht geven via de commando-regel.
+
+  2. Tik een  !  (uitroepteken). Dit stelt je in staat om elk shell-commando
+     uit te voeren.
+
+  3. Tik bijvoorbeeld  ls  na het uitroepteken en daarna <ENTER>. Hiermee
+     krijg je de inhoud van je map te zien, net alsof je de opdracht gaf
+     vanaf de shell-prompt. Probeer  :!dir  als het niet werkt.
+
+  OPMERKING: Elk extern commando kan op deze manier uitgevoerd worden, ook
+             met argumenten.
+
+  OPMERKING: Alle commando's na  :  moeten worden afgesloten met <ENTER>.
+             Vanaf nu zullen we dat niet meer altijd vermelden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.2: MEER OVER HET OPSLAAN VAN BESTANDEN
+
+     ** Tik :w BESTANDSNAAM om de tekst mèt veranderingen op te slaan. **
+
+  1. Tik  :!dir  of  :!ls  om de inhoud van je map te tonen. Je weet
+     inmiddels dat je daarna een <ENTER> moet tikken.
+
+  2. Kies een bestandsnaam die nog niet bestaat, bijvoorbeeld TEST.
+
+  3. Tik nu:  :w TEST  (als je de naam TEST hebt gekozen).
+
+  4. Hierdoor wordt het hele bestand (de VIM lessen) opgeslagen onder de
+     naam TEST. Tik weer  :!dir  of  :!ls  om dit te controleren.
+
+  OPMERKING: Als je Vim zou verlaten en opnieuw zou starten met  vim TEST  is
+             het bestand een exacte kopie van de lessen, zoals je ze opsloeg.
+
+  5. Wis het bestand nu met de opdracht (MS-DOS)  :!del TEST
+                                       of (Unix)  :!rm TEST
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.3: EEN DEEL VAN DE TEKST OPSLAAN
+
+     ** Sla een deel van het bestand op met  v beweging :w BESTANDSNAAM **
+
+  1. Ga naar deze regel.
+
+  2. Tik  v  en ga met de cursor naar stap 5 hieronder. Je ziet dat de
+     tekst oplicht.
+
+  3. Tik  : . Onderaan het scherm zal  :'<,'>  verschijnen.
+
+  4. Tik  w TEST  , waar TEST een bestandsnaam is, die nog niet bestaat.
+     Controleer dat je  :'<,'>w TEST  ziet staan voordat je <ENTER> tikt.
+
+  5. Vim slaat nu de geselecteerde regels op in het bestand TEST. Met
+     :!dir  of  !ls  kan je dat zien. Wis het nog niet! We zullen het in
+     de volgende les gebruiken.
+
+  OPMERKING: Het tikken van  v  zet zichtbare modus ('visual selection') aan.
+             Je kan de cursor rondbewegen om de selectie groter of kleiner
+             te maken. Vervolgens kan je een commando gebruiken om iets met
+             de tekst te doen. Met  d  bijvoorbeeld wis je de tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 5.4: OPHALEN EN SAMENVOEGEN VAN BESTANDEN
+
+     ** Tik  :r BESTANDSNAAM om de inhoud van een bestand in te voegen. **
+
+  1. Zet de cursor precies boven deze regel.
+
+  OPMERKING: Na het uitvoeren van stap 2 zie je tekst van les 5.3. Scrol
+             daarna naar beneden om deze les weer te zien.
+
+  2. Haal nu het bestand TEST op met het commando  :r TEST .
+     Het bestand dat je ophaalt komt onder de regel waarin de cursor staat.
+
+  3. Controleer dat er een bestand is opgehaald. Ga met de cursor omhoog.
+     Dan zie je de tekst van les 5.3 dubbel, het origineel en de versie uit
+     het bestand.
+
+  OPMERKING: Je kan ook de uitvoer van een extern commando inlezen. Om een
+             voorbeeld te geven:  :r !ls  leest de uitvoer van het commando
+             ls en zet dat onder de regel waarin de cursor staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 5
+
+  1. :!COMMANDO  voert een extern commando uit.
+     Enkele bruikbare voorbeelden zijn:
+        (MS-DOS)         (Unix)
+         :!dir            :!ls          - laat de inhoud van een map zien
+         :!del BESTAND    :!rm BESTAND  - wist bestand BESTAND
+
+  2. :w BESTANDSNAAM  schrijft het huidige Vim-bestand naar disk met de
+     naam BESTANDSNAAM.
+
+  3. v beweging :w BESTANDSNAAM  laat je in zichtbare modus een fragment
+     selecteren, dat wordt opgeslagen in het bestand BESTANDSNAAM.
+
+  4. :r BESTANDSNAAM  haalt het bestand BESTANDSNAAM op en voegt het onder
+     de cursor-positie in de tekst in.
+
+  5. :r !dir  leest de uitvoer van het externe commando dir en zet het onder
+     de cursor-positie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.1: HET COMMANDO OPEN
+
+     ** Tik  o  om een regel onder de cursor te openen in invoegmodus. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel beneden met --->.
+
+  2. Tik de kleine letter  o  en open daarmee een regel ONDER de cursor en
+     ga naar de invoegmodus.
+
+  3. Tik wat tekst in en sluit af met <ESC> om de invoegmodus te verlaten.
+
+  ---> Als je  o  tikt, komt de cursor in een nieuwe regel in invoegmodus.
+
+  4. Om een regel BOVEN de cursor te openen, moet je gewoon een hoofdletter
+     O  tikken in plaats van een kleine letter. Probeer dat vanaf de volgende
+     regel.
+
+  ---> Open een regel hierboven. Tik een O terwijl de cursor hier staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.2: HET COMMANDO TOEVOEGEN
+
+        ** Tik  a  om tekst toe te voegen ACHTER de cursor. **
+
+  1. Ga naar het begin van de regel beneden met --->.
+ 
+  2. Tik  e  tot de cursor op het einde van  "ste"  staat.
+
+  3. Tik een (kleine letter)  a  ('append') om toe te voegen ACHTER de cursor.
+
+  4. Vul het woord aan zoals in de volgende regel. Druk <ESC> om de
+     invoegmodus te verlaten.
+
+  5. Ga met  e  naar het einde van het volgende onvolledige woord en herhaal
+     de stappen 3 en 4.
+
+  ---> Deze regel ste je in staat om te oef in het toevo van tekst. 
+       Deze regel stelt je in staat om te oefenen in het toevoegen van tekst. 
+
+  OPMERKING: a, i en A openen allemaal dezelfde invoegmodus, het enige
+             verschil is waar tekens worden ingevoegd.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.3: VERVANGEN OP EEN ANDERE MANIER
+
+      ** Tik een hoofdletter  R  om meer dan één teken te vervangen. **
+
+  1. Ga naar de eerste regel beneden met --->. Ga met de cursor naar het
+     begin van de eerste  "xxx" .
+
+  2. Tik nu  R  en daarna het getal eronder in de tweede regel, zodat  xxx
+     wordt vervangen.
+
+  3. Druk <ESC> om de vervangmodus te verlaten. Je ziet dat de rest van de
+     regel ongewijzigd blijft.
+
+  4. Herhaal de stappen om de overgebleven  xxx  te vervangen.
+
+  ---> Optellen van 123 en xxx geeft je xxx.
+  ---> Optellen van 123 en 456 geeft je 579.
+
+  OPMERKING: Vervangmodus lijkt op invoegmodus, maar elk teken dat je tikt,
+             vervangt een bestaand teken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.4: TEKST KOPIËREN EN PLAKKEN
+
+        ** Gebruik  y  om tekst te kopiëren en  p  om te plakken. **
+
+  1. Ga naar de regel beneden met ---> en zet de cursor achter "a)".
+
+  2. Zet zichtbare modus aan met  v  en zet de cursor juist voor "eerste".
+
+  3. Tik  y  ('yank') om de opgelichte tekst ("dit is het") te kopiëren.
+
+  4. Ga met  j$  met de cursor naar het einde van de volgende regel.
+
+  5. Plak de gekopieerde tekst met  p  en tik  a tweede <ESC>.
+
+  6. Selecteer in zichtbare modus "onderdeel", kopieer het met  y  en
+     ga met  j$  naar het einde van de tweede regel. Plak de tekst daar
+     met  p .
+
+  --->  a) dit is het eerste onderdeel
+        b)
+
+  OPMERKING: Je kan  y  ook als operator gebruiken;  yw  kopieert een woord,
+             yy  een hele regel.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 6.5: OPTIES GEBRUIKEN
+
+     ** Gebruik een optie voor al dan niet hoofdlettergevoelig zoeken. **
+
+  1. Zoek naar 'hoofdlettergevoelig' met  /hoofdlettergevoelig <ENTER>
+     Herhaal het zoeken enkele keren door  n  te tikken.
+ 
+  2. Schakel de optie 'ic' ('ignore case', niet-hoofdlettergevoelig) in
+     met  :set ic
+
+  3. Zoek met  n  opnieuw naar 'hoofdlettergevoelig'. Je ziet dat
+     Hoofdlettergevoelig en HOOFDLETTERGEVOELIG nu ook gevonden worden.
+
+  4. Schakel de opties 'hlsearch' (treffers oplichten) en 'incsearch' (toon
+     gedeeltelijke treffers bij intikken) in met  :set hls is
+
+  5. Tik weer /hoofdlettergevoelig <ENTER> en kijk wat er gebeurt.
+
+  6. Schakel 'hoofdlettergevoelig' weer in met  :set noic
+
+  OPMERKING: Schakel het oplichten van treffers uit met  :nohlsearch
+
+  OPMERKING: Om bij een enkel zoek-commando de hoofdlettergevoeligheid om
+             te draaien kan  \c  worden gebruikt na de zoekterm:
+             /hoofdlettergevoelig\c <ENTER>.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 6
+
+  1. Tik  o  om een regel te openen ONDER de cursor en invoegmodus te starten.
+     Tik  O  om een regel te openen BOVEN de cursor.
+
+  2. Tik  a  om tekst toe te voegen NA de cursor.
+     Tik  A  om tekst toe te voegen aan het einde van de regel.
+
+  3. Het commando  e  beweegt de cursor naar het einde van een woord.
+
+  4. De operator  y  yankt (kopieert) tekst,  p  zet het terug (plakt).
+
+  5. Met hoofdletter  R  wordt de vervangmodus geopend, met <ESC> afgesloten.
+
+  6. Met  :set xxx  wordt optie 'xxx' ingeschakeld. Opties zijn bijvoorbeeld:
+       ic   ignorecase  geen verschil hoofdletters/kleine letters bij zoeken
+       is   incsearch   toon gedeeltelijke treffers tijdens intikken zoekterm 
+       hls  hlsearch    laat alle treffers oplichten
+     Je kan zowel de lange als de korte naam van een optie gebruiken.
+  
+  7. Zet 'no' voor de naam om een optie uit te schakelen:  :set noic
+     schakelt 'ic' uit.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.1: HULP INROEPEN
+
+           ** Het gebruik van ingebouwde hulp. **
+
+  Vim heeft een uitgebreid ingebouwd hulpsysteem. Probeer, om te beginnen,
+  één van deze drie:
+    - druk de <HELP> toets (als je die hebt)
+    - druk de <F1> toets (als je die hebt)
+    - tik  :help <ENTER>
+
+  Lees de tekst in het help-venster om te leren hoe 'help' werkt.
+  Tik  CTRL-W CTRL-W  om van het ene venster naar het andere te gaan.
+  Met  :q <ENTER>  wordt het help-venster gesloten.
+
+  Je kan hulp vinden over nagenoeg elk onderwerp door een argument aan het
+  commando  :help  toe te voegen. Probeer deze (en vergeet <ENTER> niet):
+    :help w
+    :help c_CTRL-D
+    :help insert-index
+    :help user-manual
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.2: SCHRIJF EEN CONFIGURATIEBESTAND
+
+                    ** Mogelijkheden van Vim uitbreiden. **
+
+  Vim kent veel meer mogelijkheden dan Vi, maar de meeste zijn standaard
+  uitgeschakeld. Om meer functies te gebruiken moet je een 'vimrc'-bestand
+  schrijven.
+
+  1. Bewerk het bestand 'vimrc'. Hoe dat moet hangt af van je systeem:
+      :e ~/.vimrc		voor Unix
+      :e $VIM/_vimrc		voor MS-Windows
+
+  2. Lees de inhoud van het voorbeeld-bestand:
+      :r $VIMRUNTIME/vimrc_example.vim
+
+  3. Sla het bestand op met  :w
+
+  De volgende keer dat je Vim start wordt 'syntaxiskleuring' gebruiken.
+  Je kan al je voorkeursinstellingen toevoegen aan dit 'vimrc'-bestand.
+  Tik  :help vimrc-intro  voor meer informatie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   Les 7.3: AANVULLEN
+
+      ** Aanvullen van de 'command line' met CTRL-D en <TAB>. **
+
+  1. Zorg dat Vim niet in 'compatible mode' is met  :set nocp
+
+  2. Kijk welke bestanden zich in de map bevinden met  :!ls  of  :!dir
+
+  3. Tik het begin van een commando:  :e
+
+  4. Met  CTRL-D  toont Vim een lijst commando's, die met "e" beginnen.
+
+  5. Druk enkele keren <TAB>. Vim laat aanvullingen zien, zoals ":edit",
+     dat we hier gebruiken.
+
+  6. Voeg een spatie toe en de eerste letter(s) van een bestaande
+     bestandsnaam:  :edit BESTAND
+
+  7. Druk <TAB>. Vim vult de naam aan (als hij uniek is).
+
+  OPMERKING: Aanvullen werkt bij tal van commando's. Probeer gewoon CTRL-D
+             en <TAB>. Het is bijzonder nuttig bij  :help .
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+                   SAMENVATTING Les 7
+
+  1. Tik  :help  of druk <F1> of <Help>  om een help-venster te openen.
+
+  2. Tik  :help CMD  voor hulp over  CMD .
+
+  3. Tik  CTRL-W CTRL-W  om naar een ander venster te gaan.
+
+  4. Tik  :q  om het help-venster te sluiten.
+
+  5. Maak een bestand met de naam 'vimrc' voor je voorkeursinstellingen.
+
+  6. Druk CTRL-D tijdens het intikken van een :-commando om mogelijke
+     aanvullingen te zien. Druk <TAB> om aanvullen te gebruiken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+  Hiermee komen de Vim-lessen tot een einde. Ze waren bedoeld om een kort
+  overzicht te geven van de Vim-editor, juist voldoende om de editor
+  redelijk makkelijk te gebruiken. Deze lessen zijn verre van volledig. Vim
+  kent veel meer commando's. Lees hierna de handleiding voor gebruikers:
+  ":help user-manual".
+
+  Voor verdere studie wordt aanbevolen:
+      Vim - Vi Improved - door Steve Oualline
+      Uitgever: New Riders
+  Dit is het eerste boek dat geheel aan Vim is gewijd. Speciaal geschikt
+  voor beginners. Met veel voorbeelden en afbeeldingen.
+  Zie http://iccf-holland.org/click5.html
+
+  Het volgende boek is ouder en gaat meer over Vi dan Vim, maar het wordt
+  toch aanbevolen:
+      Learning the Vi Editor - door Linda Lamb
+      Uitgever: O'Reilly & Associates Inc.
+  Het is een goed boek om nagenoeg alles te weten te komen dat je met Vi
+  zou willen doen. De zesde en vooral de nieuwe zevende druk (onder de
+  titel Learning the Vi and Vim Editors door Arnold Robbins, Elbert Hannah
+  & Linda Lamb) bevat ook informatie over Vim.
+
+  Deze lessen zijn geschreven door Michael C. Pierce en Robert K. Ware,
+  Colorado School of Mines met gebruikmaking van ideeën van Charles Smith
+  van de Colorado State University. E-mail: bware@mines.colorado.edu.
+
+  Aangepast voor Vim door Bram Moolenaar.
+
+  Nederlandse vertaling door Rob Bishoff, april 2012
+  e-mail: rob.bishoff@hccnet.nl)
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~