path: root/docs/manual/sections.xml.tr

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
<!-- English Revision: 421174 -->
<!-- ======================================================
 Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
   Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
=========================================================== -->

<!--
 Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
 contributor license agreements.  See the NOTICE file distributed with
 this work for additional information regarding copyright ownership.
 The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
 (the "License"); you may not use this file except in compliance with
 the License.  You may obtain a copy of the License at

     http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0

 Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
 distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
 WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
 See the License for the specific language governing permissions and
 limitations under the License.
-->

<manualpage metafile="sections.xml.meta">

<title>Yapılandırma Bölümleri</title>

<summary> <p><a href="configuring.html">Yapılandırma dosyaları</a>ndaki 
yönergeler sunucunun tamamına uygulanacağı gibi sadece belli dizinler, 
dosyalar, konaklar veya URL’lere uygulanmakla sınırlanabilir. Bu belgede, 
yapılandırma bölümü taşıyıcılarınının veya <code>.htaccess</code> dosyalarının, 
yapılandırma dosyalarındaki diğer yönergelerin etki alanlarını değiştirtirmek 
için nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
</summary>

<section id="types"><title>Yapılandırma Bölümü Taşıyıcılarının Türleri</title>

<related>
<modulelist>
<module>core</module>
<module>mod_proxy</module>
</modulelist>
<directivelist>
<directive type="section" module="core">Directory</directive>
<directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>
<directive type="section" module="core">Files</directive>
<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive>
<directive type="section" module="core">IfDefine</directive>
<directive type="section" module="core">IfModule</directive>
<directive type="section" module="core">Location</directive>
<directive type="section" module="core">LocationMatch</directive>
<directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>
<directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>
<directive type="section" module="core">VirtualHost</directive>
</directivelist>
</related>

<p>İki temel taşıyıcı türü vardır. Taşıyıcıların çoğu her istek için 
değerlendirmeye alınır. Taşıyıcılardaki yönergeler ise sadece bu taşıyıcılarla 
eşleşen istekler için uygulanır. Diğer yandan, <directive type="section" 
module="core">IfDefine</directive> ve <directive type="section" module="core"
>IfModule</directive> taşıyıcıları sadece sunucu başlatılırken veya yeniden 
başlatılırken değerlendirmeye alınır. Başlatma sırasında gerektirdikleri 
koşullar sağlanıyorsa içerdikleri yönergeler tüm isteklere uygulanır. Aksi 
takdirde, içerdikleri yönergeler yok sayılır.</p>

<p><directive type="section" module="core">IfDefine</directive> yönergesi 
sadece <program>httpd</program> komut satırında uygun parametreler 
tanımlanmışsa uygulanabilecek yönergeleri içerir. Örneğin, aşağıdaki 
yapılandırma ile tüm isteklerin diğer siteye yönlendirilebilmesi sadece 
sunucu <code>httpd -DClosedForNow</code> komut satırı ile başlatıldığı 
takdirde mümkün olur:</p>

<example>
&lt;IfDefine ClosedForNow&gt;<br />
<indent>
  Redirect / http://otherserver.example.com/<br />
</indent>
&lt;/IfDefine&gt;
</example>

<p><directive type="section" module="core">IfModule</directive> yönergesi 
sadece belli bir modülün sunucuda kullanılabilir durumda olması halinde 
uygulanabilecek yönergeleri içerir. Modülün ya sunucuyla birlikte durağan 
olarak derlenmiş olması ya da devingen olarak derlenmiş ve yapılandırma 
dosyasında yönergeden önce o modüle ilişkin bir <directive module="mod_so"
>LoadModule</directive> satırının bulunması gerekir. Bu yönergeyi sadece 
belli bir modülün varlığının veya yokluğunun yapılandırma dosyanızın 
çalışmasını etkilememesini istediğiniz durumlarda kullanmalısınız. 
Eksik modüllerle ilgili hata iletilerini engellediğinden, taşıyıcı içine, 
her zaman çalışması istenen yönergeler konulmamalıdır.</p>

<p>Aşağıdaki örnekte, <directive module="mod_mime_magic"
>MimeMagicFiles</directive> yönergesi sadece <module>mod_mime_magic</module> 
modülü mevcutsa uygulanacaktır.</p>

<example>
&lt;IfModule mod_mime_magic.c&gt;<br />
<indent>
  MimeMagicFile conf/magic<br />
</indent>
&lt;/IfModule&gt;
</example>

<p><directive type="section" module="core">IfDefine</directive> ve
<directive type="section" module="core">IfModule</directive> yönergelerinin her 
ikisi de önüne "!" konularak olumsuz koşullar için uygulanabilir. Ayrıca, bu 
bölümler daha karmaşık sınırlamalar elde etmek amacıyla bir diğerinin içinde 
kullanılabilirler.</p>
</section>

<section id="file-and-web"><title>Dosya Sistemi ve Site Alanı</title>

<p>En sık kullanılan yapılandırma bölümü taşıyıcıları dosya sistemindeki 
veya site alanındaki belli yerlerin yapılandırmalarını değiştirmekte 
kullanılanlardır. Öncelikle, bu ikisi arasındaki farkları bilmek önemlidir. 
Dosya sistemi disklerinizin işletim sistemi tarafından size gösterilen halidir. 
Örneğin, öntanımlı kurulumda Apache, Unix sistemlerinde 
<code>/usr/local/apache2</code> altındayken Windows sistemlerinde 
<code>"c:/Program Files/Apache Group/Apache2"</code> altındadır. 
(Bilgi: Windows için bile, Apache’de dosya yolu belirtilirken tersbölü değil 
normal bölü karakterleri kullanılır.) Site alanı ise sunucu tarafından 
istemciye sunulan dizin ağacıdır. Yani, site alanı içindeki <code>/dir/</code> 
dizini, Apache’nin Unix üzerinde dosya sistemine öntanımlı olarak kurulduğu 
yer göz önüne alınarak, dosya sistemindeki  
<code>/usr/local/apache2/htdocs/dir/</code> dizinine karşılıktır. Site 
sayfaları veritabanlarından veya başka yerlerden devingen olarak 
üretilebildiğinden site alanlarının doğrudan dosya sistemine eşlenmesi gerekli 
değildir.</p>

<section id="filesystem"><title>Dosya Sistemi Taşıyıcıları</title>

<p><directive type="section" module="core">Directory</directive>
ve <directive type="section" module="core">Files</directive> taşıyıcıları, 
düzenli ifade karşılıkları ile beraber, yönergeleri dosya sisteminin 
parçalarına uygularlar. Bir <directive type="section" module="core"
>Directory</directive> bölümü içindeki yönergeler belli bir dosya sistemi 
dizinine ve onun alt dizinlerine uygulanır. Aynı etki <a 
href="howto/htaccess.html">.htaccess dosyaları</a> kullanılarak da 
sağlanabilir. Örneğin aşağıdaki yapılandırmada, <code>/var/web/dir1</code> 
dizini ve alt dizinlerinde dizin içeriğinin listelenmesi etkin kılınmaktadır.</p>

<example>
&lt;Directory /var/web/dir1&gt;<br />
<indent>
  Options +Indexes<br />
</indent>
&lt;/Directory&gt;
</example>

<p>Bir <directive type="section" module="core">Files</directive> bölümü içindeki 
yönergeler, hangi dizinde bulunduğuna bakılmaksızın ismi belirtilen dosyalara 
uygulanır. Örneğin, aşağıdaki yapılandırma yönergeleri yapılandırma dosyasının 
ana bölümüne yerleştirildiği takdirde <code>gizli.html</code> isimli dosyalara 
nerede bulunursa bulunsun erişime izin vermeyecektir.</p>

<example>
&lt;Files gizli.html&gt;<br />
<indent>
Order allow,deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/Files&gt;
</example>

<p>Dosya sisteminin belli bir yerindeki belli dosyalarla ilgili yaptırımlar 
için <directive type="section" module="core">Files</directive> ve
<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümleri 
birlikte kullanılabilir. Örneğin, aşağıdaki yapılandırma 
<code>/var/web/dir1/gizli.html</code>,
<code>/var/web/dir1/subdir2/gizli.html</code>,
<code>/var/web/dir1/subdir3/gizli.html</code> ve 
<code>/var/web/dir1/</code> altında bulunabilecek diğer tüm 
<code>gizli.html</code> dosyalarına erişimi yasaklar.</p>

<example>
&lt;Directory /var/web/dir1&gt;<br />
<indent>
&lt;Files gizli.html&gt;<br />
<indent>
Order allow,deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/Files&gt;<br />
</indent>
&lt;/Directory&gt;
</example>
</section>

<section id="webspace"><title>Site Alanı Taşıyıcıları</title>

<p><directive type="section" module="core">Location</directive> yönergesi ve 
yönergenin düzenli ifade karşılığı site alanındaki içerik için yapılandırmayı 
değiştirir.  Örneğin aşağıdaki yapılandırma, <code>/gizli</code> ile başlayan 
URL yollarına erişimi engeller. Özellikle, 
<code>http://siteniz.mesela.dom/gizli</code>,
<code>http://siteniz.mesela.dom/gizli123</code> ve
<code>http://siteniz.mesela.dom/gizli/dir/dosya.html</code> istekleri yanında 
<code>/gizli</code> ile başlayan diğer isteklere de uygulanır.</p>

<example>
&lt;Location /gizli&gt;<br />
<indent>
Order Allow,Deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/Location&gt;
</example>

<p>Dosya sistemi ile etkileşime girmeyen herşey için <directive 
type="section" module="core">Location</directive> yönergesi gerekir. 
Aşağıdaki örnekte, belli bir URL’nin <module>mod_status</module> modülü 
tarafından sağlanan bir dahili Apache eylemcisine nasıl eşlenebileceği 
gösterilmiştir. Bu örnek için dosya sisteminde <code>server-status</code> 
adında bir dosya veya dizin bulunması gerekli değildir.</p>

<example>
&lt;Location /server-status&gt;<br />
<indent>
SetHandler server-status<br />
</indent>
&lt;/Location&gt;
</example>
</section>

<section id="wildcards"><title>Dosya Adı Şablonları ve Düzenli İfadeler</title>

<p><directive type="section" module="core">Directory</directive>,
<directive type="section" module="core">Files</directive> ve
<directive type="section" module="core">Location</directive> yönergelerinde, 
Standart C kütüphanesindeki <code>fnmatch</code> işlevindeki gibi kabuk tarzı 
dosya ismi kalıpları kullanılabilir. "*" karakteri herhangi bir karakter dizisi 
ile eşleşirken "?" karakteri tek tek karakterlerle ve "[<em>seq</em>]" kalıbı 
ise <em>seq</em> içindeki her karakterle eşleşir. "/" karakteri her hangi bir 
kalıp karakteri ile eşleşmez; açıkça belirtilmesi gerekir.</p>

<p>Daha esnek bir eşleşmenin gerekli olduğu durumlar için her taşıyıcının bir 
düzenli ifade karşılığı vardır. <directive type="section" module="core"
>DirectoryMatch</directive>, <directive type="section" module="core"
>FilesMatch</directive> ve <directive type="section" module="core"
>LocationMatch</directive> yönergelerinde gerekli eşleşmeleri seçmek için perl 
uyumlu <a href="glossary.html#regex">düzenli ifadelerin</a> kullanımına izin 
verilir. Ayrıca, yönergelerin uygulanışının düzenli ifade bölümleri 
kullanılarak nasıl değiştirileceğini öğrenmek için, aşağıda, yapılandırmanın 
katıştırılmasıyla ilgili bölüme de bakınız.</p>

<p>Tüm kullanıcı dizinlerine ilişkin yapılandırmayı değiştirmek için dosya ismi 
kalıpları şöyle kullanılabilirdi:</p>

<example>
&lt;Directory /home/*/public_html&gt;<br />
<indent>
Options Indexes<br />
</indent>
&lt;/Directory&gt;
</example>

<p>Düzenli ifade bölümleri kullanarak çeşitli türlerdeki resim dosyalarına 
erişimi bir defada yasaklayabiliriz:</p>
<example>
&lt;FilesMatch \.(?i:gif|jpe?g|png)$&gt;<br />
<indent>
Order allow,deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/FilesMatch&gt;
</example>

</section>

<section id="whichwhen"><title>Ne, Ne Zaman Kullanılır?</title>

<p>Dosya sistemi taşıyıcıları ile site alanı taşıyıcıları arasında seçim 
yapmak aslında oldukça kolaydır. Dosya sisteminde bulunan nesnelere 
uygulanacak yönergeler için daima <directive type="section" 
module="core">Directory</directive> veya <directive type="section" 
module="core">Files</directive> kullanılır. Dosya sisteminde bulunmayan 
nesnelere (bir sayfanın bir veritabanı tarafından üretilmesi gibi) 
uygulanacak yönergeler için ise <directive type="section" 
module="core">Location</directive> kullanılır.</p>

<p>Dosya sistemindeki nesnelere erişimi kısıtlarken asla <directive 
type="section" module="core">Location</directive> kullanmamak önemlidir. 
Bunun sebebi farklı site alanı konumlarının (URL’ler) aynı dosya sistemi 
konumuna eşlenebilmesi dolayısıyla kısıtlamalarınızın etrafından 
dolaşılabilmesine izin vermesidir. Örneğin, aşağıdaki yapılandırmayı 
ele alalım:</p>

<example>
&lt;Location /dir/&gt;<br />
<indent>
Order allow,deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/Location&gt;
</example>

<p><code>http://siteniz.mesela.dom/dir/</code> için bir istek yapılmışsa 
bu doğru çalışacaktır. Fakat dosya sistemi harf büyüklüğüne duyarsızsa 
ne olacak? Kısıtlamanız, istek <code>http://siteniz.mesela.dom/DIR/</code> 
şeklinde yapılarak kolayca geçersiz kılınabilir. Halbuki <directive 
type="section" module="core">Directory</directive> yönergesi isteğin nasıl 
yapıldığına bakılmaksızın bu konumdan sunulan her türlü içeriğe uygulanacaktı. 
(Dosya sistemi bağlarıyla bu da aşılabilir. Sembolik bağlar kullanılarak aynı 
dizin dosya sisteminin bir çok yerine yerleştirilebilir. <directive 
type="section" module="core">Directory</directive> yönergesi dosya yolunu 
sıfırlamaksızın sembolik bağları izleyecektir. Bu bakımdan, en yüksek seviyede 
güvenlik için uygun <directive module="core">Options</directive> yönergesi ile 
sembolik bağların izlenmesi devredışı bırakılabilir.)</p>

<p>Belki de siz sırf harf büyüklüğüne duyarlı bir dosya sistemi 
kullanıyorsunuz diye böyle uygulamalara ihtiyacınız olmadığını düşünüyor 
olabilirsiniz, fakat aynı site alanını çok sayıda dosya sistemi konumuna 
eşleyecek daha bir sürü yol bulunduğunu unutmayınız. Bu bakımdan dosya 
sisteminde yapacağınız kısıtlamalarda daima dosya sistemi taşıyıcılarını 
kullanmalısınız. Bununla birlikte bu kuralın da bir istisnası vardır. 
Yapılandırma kısıtlamalarının bir <code>&lt;Location/&gt;</code> bölümü 
içine koyulması, bu bölüme konan yönergelerin etki alanının belli bir URL 
ile sınırlı olmaması nedeniyle mükemmelen güvenlidir.</p>
</section>

</section>

<section id="virtualhost"><title>Sanal Konaklar</title>

<p><directive type="section" module="core">VirtualHost</directive> 
taşıyıcısının içinde belli bir konağa uygulanan yönergeler bulunur. 
Aynı makinede çok sayıda konağı farklı yapılandırmalarla  sunuyorsanız 
bu taşıyıcı çok işinize yarar. Daha fazla bilgi için <a href="vhosts/"
>Sanal Konak Belgeleri</a> bölümüne bakınız.</p>
</section>

<section id="proxy"><title>Vekil</title>

<p><directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>
ve <directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>
taşıyıcıları, sadece belli bir URL ile eşleşen <module>mod_proxy</module> 
vekil sunucusu üzerinden erişilen sitelere uygulanan yapılandırma 
yönergelerini bulundururlar. Örneğin aşağıdaki yapılandırma 
<code>cnn.com</code> sitesine erişim için vekil sunucunun kullanılmasını 
engelleyecektir.</p>

<example>
&lt;Proxy http://cnn.com/*&gt;<br />
<indent>
Order allow,deny<br />
Deny from all<br />
</indent>
&lt;/Proxy&gt;
</example>
</section>

<section id="whatwhere"><title>Hangi Yönergelere İzin Veriliyor?</title>

<p>Hangi yönergelere hangi yapılandırma bölümlerinde izin verildiğini öğrenmek 
için yönerge <a href="mod/directive-dict.html#Context">bağlamına</a> bakınız.
<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümlerinde 
izin verilen herşeye sözdizimsel olarak ayrıca
<directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>,
<directive type="section" module="core">Files</directive>,
<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive>,
<directive type="section" module="core">Location</directive>,
<directive type="section" module="core">LocationMatch</directive>,
<directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>
ve <directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>
bölümlerinde de izin verilir. Yine de bazı istisnai durumlar mevcuttur:</p>

<ul>
<li><directive module="core">AllowOverride</directive> yönergesi sadece
<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümlerinde çalışır.</li>

<li><directive module="core">Options</directive> yönergesinin 
<code>FollowSymLinks</code> ve <code>SymLinksIfOwnerMatch</code> seçenekleri 
sadece <directive type="section" module="core">Directory</directive> 
bölümlerinde veya <code>.htaccess</code> dosyalarında çalışır.</li>

<li><directive module="core">Options</directive> yönergesi 
<directive type="section" module="core">Files</directive> ve 
<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive> 
bölümlerinde kullanılamaz.</li>
</ul>
</section>

<section id="mergin"><title>Bölümler Nasıl Katıştırılır?</title>

<p>Yapılandırma bölümleri belli bir sıra ile uygulanır. Yapılandırma 
yönergelerinin yorumlanışı üzerinde önemli etkilere sahip olabilmesi 
nedeniyle neyin ne zaman çalıştığını anlamak çok önemlidir.</p>

    <p>Yapılandırma bölümlerinin katıştırılma sırası şöyledir:</p>

    <ol>
      <li><directive type="section"
      module="core">Directory</directive> (düzenli ifadeler hariç)
      ve <code>.htaccess</code> aynı anda işleme sokulur 
      (<code>.htaccess</code> ile eğer izin verilmişse <directive 
      type="section" module="core">Directory</directive> içindeki bazı 
      yönergeler geçersiz kılınabileceği için).</li>

      <li><directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>
      (ve <code>&lt;Directory ~&gt;</code>).</li>

      <li><directive type="section" module="core">Files</directive> ve <directive
      type="section" module="core">FilesMatch</directive> aynı anda işleme sokulur.</li>

      <li><directive type="section" module="core">Location</directive>
      ve <directive type="section" module="core">LocationMatch</directive> 
      aynı anda işleme sokulur.</li>
    </ol>

    <p><directive type="section" module="core">Directory</directive> 
    bölümündekiler hariç, her grup, yapılandırma dosyasında bulundukları 
    sıraya göre işleme sokulurlar. Yukarıda 1. grup olan <directive 
    type="section" module="core">Directory</directive> bölümü en kısa dizin 
    elemanından en uzun dizin elemanına doğru işleme sokulur. Yani, örneğin, 
    <code>&lt;Directory /var/web/dir&gt;</code> bölümü <code>&lt;Directory
    /var/web/dir/subdir&gt;</code> bölümünden önce işleme sokulacaktır. 
    Eğer aynı uzunlukta çok sayıda dizin varsa <directive type="section" 
    module="core">Directory</directive> bölümleri yapılandırma dosyasında 
    bulundukları sıraya göre işleme sokulurlar. <directive
    module="core">Include</directive> yönergeleri ile yapılandırmaya dahil 
    edilen dosyaların içerikleri <directive module="core">Include</directive> 
    yönergesinin bulunduğu yere konulduktan sonra işleme sokulurlar.</p>

    <p><directive type="section" module="core">VirtualHost</directive> 
    bölümlerinin içindeki bölümler, sanal konak tanımı dışındaki 
    karşılıklarından <em>sonra</em> uygulanırlar.</p>

    <p>Sonraki bölümler öncekileri geçersiz kılmak üzere işleme alınırlar.</p>

<note><title>Bazı Teknik Bilgiler</title>
  Aslında, isim dönüşüm aşamasından (<code>Aliases</code> ve 
  <code>DocumentRoots</code>, URL’leri dosya isimlerine eşlemek için 
  kullanılırken) hemen önce uygulanan bir 
  <code>&lt;Location&gt;</code>/<code>&lt;LocationMatch&gt;</code> 
  dizisi vardır. Bu dizinin sonuçları isim dönüşüm aşaması tamamlandıktan 
  sonra tamamen elden çıkarılır.
</note>

<section id="merge-examples"><title>Bazı Örnekler</title>

<p>Aşağıdaki yapay örnekte katıştırma sırası gösterilmiştir. Hepsinin aynı 
isteğe uygulandığı varsayımıyla, bu örnekteki yönergeler A &gt; B &gt; C &gt; D &gt;
E sırasıyla uygulanacaktır.</p>

<example>
&lt;Location /&gt;<br />
E<br />
&lt;/Location&gt;<br />
<br />
&lt;Files f.html&gt;<br />
D<br />
&lt;/Files&gt;<br />
<br />
&lt;VirtualHost *&gt;<br />
&lt;Directory /a/b&gt;<br />
B<br />
&lt;/Directory&gt;<br />
&lt;/VirtualHost&gt;<br />
<br />
&lt;DirectoryMatch "^.*b$"&gt;<br />
C<br />
&lt;/DirectoryMatch&gt;<br />
<br />
&lt;Directory /a/b&gt;<br />
A<br />
&lt;/Directory&gt;<br />
<br />
</example>

<p>Daha somut bir örnek olarak aşağıdakini ele alalım. <directive module="core"
type="section">Directory</directive> bölümlerindeki erişim sınırlamaları ne 
olursa olsun <directive module="core" type="section">Location</directive> 
bölümü son olarak değerlendirmeye alınacak ve sunucuya sınırsız erişim verecektir. 
Başka bir deyişle, katıştırma sırası önemlidir, bu nedenle dikkatli olmalısınız!</p>

<example>
&lt;Location /&gt;<br />
<indent>
  Order deny,allow<br />
  Allow from all<br />
</indent>
&lt;/Location&gt;<br />
<br />
# Alooo!  Bu &lt;Directory&gt; bölümünün hiçbir hükmü yok.<br />
&lt;Directory /&gt;<br />
<indent>
  Order allow,deny<br />
  Allow from all<br />
  Deny from kkadam.mesela.dom<br />
</indent>
&lt;/Directory&gt;
</example>

</section>

</section>
</manualpage>