1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
|
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head>
<meta content="text/html; charset=UTF-8" http-equiv="Content-Type" />
<!--
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
-->
<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.4</title>
<link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
<link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" />
<script src="./style/scripts/prettify.min.js" type="text/javascript">
</script>
<link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
<body id="manual-page"><div id="page-header">
<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.4</p>
<img alt="" src="./images/feather.png" /></div>
<div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div>
<div id="path">
<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.4</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
<div class="toplang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div>
<p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme
özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
</div>
<div id="quickview"><a href="https://www.apache.org/foundation/contributing.html" class="badge"><img src="https://www.apache.org/images/SupportApache-small.png" alt="Support Apache!" /></a><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#examples">Önbellek Ayarlama Örnekleri</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">Genel İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
</ul><h3>Ayrıca bakınız:</h3><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorum</a></li></ul></div>
<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
<p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
<dl>
<dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
<dd>
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
yapılandırmalarını hedefler.
</dd>
<dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt>
<dd>
<a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a>
(socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer
paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
</dd>
<dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
<dd>
<code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
ortadan kaldırır.
</dd>
</dl>
<p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>HTTP protokolü
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
<p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği
eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
mekanizma içerir.</p>
<p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
<dl>
<dt>Taze</dt>
<dd>
İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
</dd>
<dt>Bayat</dt>
<dd>
<p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
<p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
</dd>
<dt>Yok</dt>
<dd>
Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
</dd>
</dl>
<p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
<h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
<code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
</p>
<dl>
<dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
<dd>
<p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
iptal edilir.</p>
<p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
davranır.</p>
<p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
<p>"Authorization" başlığı içeren istekler (örneğin, HTTP Temel
Kimlik Kanıtlaması gibi) <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bu kipte
çalışırken önbelleğe alınmadıkları gibi önbellekten bir işleme de
sokulmazlar.</p>
</dd>
<dt>Normal eylem aşaması</dt>
<dd>
<p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
sonrasıdır.</p>
<p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
davranır.</p>
<p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
kişiselleştirilebilir.</p>
</dd>
</dl>
<p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
<a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek
işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
<p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
<h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
<p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
<code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
<h3>Tazelik Ömrü</h3>
<p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
<code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
<code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
başlığını içererek bildirmelidir.</p>
<p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
kısaysa o geçerli olur.</p>
<p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
<p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
<code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
bakarak saptar.</p>
<p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
<code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
<p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
belirlenebilir.</p>
<h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
<p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
<p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
<p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
<code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
kullanılmalıdır.</p>
<p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
sunulur.</p>
<p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
<p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
<code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
<p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
<h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
<p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
<ol>
<li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
<li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
<li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
<li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
"Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
"public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
önbelleklenmez.</li>
<li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya
"Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini
içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
"s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
"private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
"no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
</ol>
<h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
<p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
<code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
bildirmelidir.</p>
<p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
<strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
sağlanmalıdır.</p>
<p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
<code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
önbelleklenebilir.</p>
<h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3>
<p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
kılar.</p>
<p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
<code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
<p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
<div class="example"><p><code>
Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
</code></p></div>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
<p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="examples" id="examples">Önbellek Ayarlama Örnekleri</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cacheroot">CacheRoot</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_socache.html#cachesocache">CacheSocache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
<p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheRoot "/var/cache/apache/"
CacheEnable disk /
CacheDirLevels 2
CacheDirLength 1</pre>
<p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
sunulmuş olacaklardır.</p>
<h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
<p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
örneğine uygun olarak
<code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
getirilebilirdi.</p>
<p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
<code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
"1" belirtmenizi öneririz.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
<p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
<p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
<h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
hakkında bilgi vermez.</p>
<p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
<p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
<code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
<code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
belirlemek gerekir.</p>
<p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
<p class="figure">
<img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
<a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
temin edilmelidir.</p>
<h3><a name="memcache" id="memcache">memcached ile önbellekleme</a></h3>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code> modülünü kullanarak,
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> çeşitli gerçeklenimlerden (diğer adıyla:
"sağlayıcılar"dan) gelen veriyi önbellekleyebilir.
<code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code> modülü kullanılarak, örneğin,
artalan saklama mekanizması olarak
<a href="http://memcached.org">memcached</a> kullanıldığı
söylenebilir.</p>
<p>Genelde modül şöyle yapılandırılır:</p>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache /
CacheSocache memcache:memcd.example.com:11211</pre>
<p>İlave <code>memcached</code> sunucular
<code>CacheSocache memcache:</code> satırının ardına virgüllerle
ayrılarak eklenebilir:</p>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache /
CacheSocache memcache:mem1.example.com:11211,mem2.example.com:11212</pre>
<p>Bu biçim diğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code> sağlayıcıları için de kullanılabilir:</p>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache /
CacheSocache shmcb:/path/to/datafile(512000)</pre>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache /
CacheSocache dbm:/path/to/datafile</pre>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">Genel İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a>
arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
sahiptir.</p>
<p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
<dl>
<dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt>
<dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt>
<dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
<dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt>
<dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
</dl>
<h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
sağlar.</p>
<h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
<p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
<h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
<p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
<h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
<p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
<code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
sağlanabilir.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
sağlar.</p>
<pre class="prettyprint lang-config">CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html</pre>
<p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
sunar.</p>
<p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
kalmayacaktır.</p>
<h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
<p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
gerçekleşir.</p>
<p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
<h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
<p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
<div class="example"><p><code>
colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
real 0m0.065s<br />
user 0m0.000s<br />
sys 0m0.001s<br />
colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
real 0m0.003s<br />
user 0m0.003s<br />
sys 0m0.000s
</code></p></div>
<p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
<p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
çıkarılabilir.</p>
<p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
<p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
vardır.</p>
<h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
içeriğini kullanacaktır.</p>
<pre class="prettyprint lang-config">MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html</pre>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code>
yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
<h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
<p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
(işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
sunulacaktır.</p>
<p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
istemciye bunu sunacaktır.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
kalır.</p>
<h3>Yerel İstismarcılar</h3>
<p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
önerilir.</p>
<p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
kolaydır.</p>
<p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
<h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
<p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
<p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
bir saldırı türüdür.</p>
<p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
<h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
<p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
girdilerin yerini alabilir.</p>
<p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
"cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
dikkatle kullanılmalıdır.</p>
</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="./images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorum</a></h2><div class="warning"><strong>Notice:</strong><br />This is not a Q&A section. Comments placed here should be pointed towards suggestions on improving the documentation or server, and may be removed again by our moderators if they are either implemented or considered invalid/off-topic. Questions on how to manage the Apache HTTP Server should be directed at either our IRC channel, #httpd, on Freenode, or sent to our <a href="http://httpd.apache.org/lists.html">mailing lists</a>.</div>
<script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
var comments_shortname = 'httpd';
var comments_identifier = 'http://httpd.apache.org/docs/2.4/caching.html';
(function(w, d) {
if (w.location.hostname.toLowerCase() == "httpd.apache.org") {
d.write('<div id="comments_thread"><\/div>');
var s = d.createElement('script');
s.type = 'text/javascript';
s.async = true;
s.src = 'https://comments.apache.org/show_comments.lua?site=' + comments_shortname + '&page=' + comments_identifier;
(d.getElementsByTagName('head')[0] || d.getElementsByTagName('body')[0]).appendChild(s);
}
else {
d.write('<div id="comments_thread">Comments are disabled for this page at the moment.<\/div>');
}
})(window, document);
//--><!]]></script></div><div id="footer">
<p class="apache">Copyright 2017 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
if (typeof(prettyPrint) !== 'undefined') {
prettyPrint();
}
//--><!]]></script>
</body></html>
|
